Xây dựng hệ thống đường sắt đô thị theo hướng hiện đại

Theo quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô Hà Nội đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 được duyệt, Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 chưa được duyệt, hệ thống đường sắt đô thị Thủ đô có tổng chiều dài khoảng 413km, đến năm 2035 đầu tư hoàn thành toàn bộ với chiều dài thực tế là 410,8km; đến năm 2045 hoàn thành thêm khoảng 200,7km.

Theo đó, đến năm 2035, Hà Nội đưa vào khai thác khoảng 397,8km đường sắt đô thị, đảm nhận 35-40% thị phần vận tải hành khách công cộng; sau năm 2035, phấn đấu đưa vào khai thác thêm khoảng 200,7km. Nhu cầu vốn giai đoạn từ năm 2026-2030, Hà Nội cần khoảng 14,60 tỷ USD; giai đoạn 2031-2035, cần khoảng 22,57 tỷ USD và giai đoạn 2036-2045, nhu cầu vốn xây dựng đường sắt đô thị Hà Nội là khoảng 18,25 tỷ USD.

Theo dự thảo Đồ án điều chỉnh Quy hoạch chung TPHCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, hệ thống đường sắt đô thị TPHCM gồm 12 tuyến, trong đó có 10 tuyến metro có tổng chiều dài khoảng 510km và 2 tuyến đường sắt nhẹ (tramway/LRV) chiều dài khoảng 70km. Mục tiêu là đến năm 2030 TPHCM có 31km đường sắt đô thị, vận tải 15-20% hành khách công cộng; đến năm 2045 có 351km và vận tải 40-50% lượng hành khách công cộng; đến năm 2060 có 510km và vận tải 50-60% hành khách công cộng. Tổng nhu cầu vốn đầu tư xây dựng và khai thác, vận hành đến năm 2035 là khoảng hơn 36 tỷ USD, giai đoạn từ năm 2036 đến năm 2045 là khoảng hơn 26 tỷ USD và từ 2046 -2060 cần khoảng hơn 40 tỷ USD.

Phát biểu kết luận hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc xây dựng Đề án hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TPHCM nhằm hiện thực hóa Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Kết luận số 72-KL/TW, ngày 23/2/2024 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW, ngày 16/1/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI về xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ nhằm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại nhằm giải quyết ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường, thúc đẩy tăng trưởng hai con số tại Thủ đô Hà Nội và TPHCM.

Theo Thủ tướng, trong quá trình xây dựng Đề án phải có tư duy đột phá, tầm nhìn chiến lược, lâu dài, cơ bản, hiện đại, tổng thể, bao trùm, mang lại hiệu quả cao; phải nghiên cứu, chuẩn bị thật kỹ càng, toàn diện, sâu sắc để khi triển khai được nhanh chóng, kịp thời, hiệu quả.

Thủ tướng cũng yêu cầu, cần quan tâm phân cấp, phân quyền triệt để cho Hà Nội và TPHCM trong tổ chức thực hiện, huy động nguồn lực và xử lý các vấn đề liên quan; phát triển hệ thống đường sắt đô thị bao gồm cả trên cao và ngầm, đặt trong tổng thể phát triển giao thông của cả nước, nhất là tại thành phố nêu trên.

Từ đó, Thủ tướng yêu cầu Bộ Giao thông vận tải, các bộ, ngành và Hà Nội, TPHCM phối hợp hoàn thiện thể chế, tiêu chuẩn, tiêu chí, quy trình liên quan phát triển đường sắt đô thị nói riêng và giao thông nói chung. Bộ hoàn thiện quy hoạch đường sắt đô thị nói riêng và giao thông nói chung với tầm nhìn xa, theo hướng hiện đại, trên tinh thần “qua sông thì bắc cầu, qua núi thì khoét núi, qua ruộng thì đổ đất”, tránh các khu dân cư, công trình ngầm, cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội để giảm tối thiểu giải phóng mặt bằng, cũng như ảnh hưởng tới dân cư, an ninh, quốc phòng, kinh tế – xã hội khác.

Thủ tướng cũng lưu ý, xây dựng đường sắt đô thị lựa chọn công nghệ hiện đại, phù hợp với điều kiện Việt Nam; đa dạng hoá các nguồn lực bao gồm nguồn lực nhà nước, nguồn lực tư nhân, vốn vay, hợp tác công tư; dành nguồn lực, tập trung đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt; nghiên cứu, áp dụng khoa học quản trị, vận hành, quản lý, khai thác theo hướng thông minh.

Bên cạnh đó, Thủ tướng chỉ đạo xây dựng Đề án đầu tư xây dựng hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TPHCM với tư duy, cách nghĩ, cách làm hoàn toàn đổi mới; tiêu chuẩn, tiêu chí, quy trình hiện đại đáp ứng thời kỳ phát triển mới. Cùng với đó là xây dựng các tuyến đường sắt đô thị, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp đường sắt và hệ sinh thái đường sắt theo hướng nhanh, xanh, công nghệ cao; đề xuất cơ chế chính sách đặc thù trong lựa chọn tư vấn, giám sát, nhà đầu tư, nhà thầu, đảm bảo minh bạch.

Thủ tướng giao Hà Nội và TPHCM khẩn trương hoàn thiện, trình Thủ tướng Chính phủ Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô và TPHCM trước ngày 25/12/2024 để xem xét phê duyệt, làm căn cứ phát triển, trong đó có đầu tư phát triển hệ thống đường sắt đô thị của 2 thành phố. Đồng thời giao Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo, giao Bộ Giao thông vận tải, UBND TP Hà Nội, UBND TPHCM và các bộ, cơ quan liên quan tập trung hoàn thiện Đề án, hoàn thiện hồ sơ để trình Bộ Chính trị xem xét về chủ trương đầu tư, cơ chế, chính sách.