quy hoạch bô xít ảnh hưởng đến phát triển kinh tế xã hội

 “Mỏ vàng” bô xít

Theo Quy hoạch khoáng sản 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 866 ngày 18/7/2023 (Quy hoạch 866), Đắk Nông đứng đầu cả nước với tổng trữ lượng quặng bô xít gần 1,8 tỷ tấn (chiếm hơn 57% trữ lượng của cả nước).

Diện tích bô xít được quy hoạch thăm dò, khai thác của Đắk Nông trong thời kỳ này khoảng 179,6 ngàn ha, chiếm 27% diện tích tự nhiên của tỉnh.

Sở hữu trữ lượng bô xít lớn nhất cả nước, Đắk Nông được kỳ vọng trở thành trung tâm công nghiệp bô xít – alumin – nhôm của quốc gia.

Đình trệ vì quy hoạch bô xít

Thế nhưng quy hoạch bô xít bao trùm địa bàn của 5/8 huyện, thành phố, thậm chí chồng lấn lên khoảng 28.000ha rừng và nhiều công trình hạ tầng xã hội khác đã gây ra nhiều cản trở trong việc phát triển kinh tế xã hội ở tỉnh Đắk Nông.

Bước vào năm học 2024-2025, tại huyện Đắk Glong việc thiếu cơ sở vật chất trường lớp học đã khiến nhiều trường học trên địa bàn gặp nhiều khó khăn trong việc bố trí dạy học cho học sinh. Tuy nhiên địa phương này không thể đầu tư xây dựng thêm phòng học để phục vụ công tác dạy học cho học sinh vì vướng quy hoạch bô xít.

Đóng chân trên địa bàn vùng sâu thuộc xã Quảng Sơn, trường Tiểu học Lý Tự Trọng ở thôn Đắk S’Nao có 98% học sinh là người Đồng bào DTTS. Trường hiện có 545 học sinh ở các cấp học với 17 lớp nhưng hiện tại chỉ có 12 phòng học nên Ban giám hiệu nhà trường cùng các giáo viên ở đây phải bố trí chia ca để đảm bảo công tác dạy và học. Thậm chí, một số lớp phải học tạm ở điểm trường mẫu giáo của thôn.

Thầy giáo Phạm Ngọc Quang, Phó Hiệu trưởng trường Tiểu học Lý Tự Trọng cho biết, khó khăn là vậy, nhưng hiện tại dự án xây dựng thêm 12 phòng học và nhà đa năng của nhà trường đang bị đình trệ vì vướng quy hoạch bô xít.

Có vốn đầu tư nhưng không thể triển khai xây dựng các công trình, dự án, đặc biệt là các công trình giáo dục là thực trạng đáng buồn đang diễn ra không chỉ tại xã Quảng Sơn mà còn ở các địa phương khác của huyện Đắk Glong.

Theo Quyết định 866 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch khoáng sản tầm nhìn đến năm 2050, nhiều diện tích của các địa phương trên địa bàn huyện Đắk Glong đều nằm trong vùng quy hoạch bô xít. Vì vậy, địa phương này gặp rất nhiều khó khăn để triển khai các chương trình, dự án đầu tư công, các chương trình mục tiêu quốc gia.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Đắk Nông, năm 2024, có 15/36 hồ sơ dự án đầu tư ngoài ngân sách được nhà đầu tư quan tâm. Tuy nhiên, tỉnh này chưa chấp thuận chủ trương đầu tư vì nhiều nguyên nhân, trong đó có việc do vị trí đề xuất thực hiện dự án chồng lấn với Quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng các loại khoáng sản bô xít.

Không chỉ thu hút đầu tư ngoài ngân sách, loạt dự án đầu tư công cũng bị ngưng trệ vì bô xít. Theo Sở KH&ĐT tỉnh Đắk Nông, tỉnh có 37 dự án trọng điểm bị ảnh hưởng do chồng lấn bô xít.

Đặc biệt, dự án đường Đạo Nghĩa – Quảng Khê có tổng mức đầu tư 830 tỷ đồng, đang giải ngân rất thấp vì vướng quy hoạch bô xít. Riêng năm 2024, dự án được bố trí 150 tỷ đồng nhưng phải trả lại cho Trung ương 147 tỷ đồng vì không thể giải ngân.

Thậm chí đã có dự án trọng điểm của tỉnh bị trễ hẹn ngày về đích. Đó là Dự án Quảng trường Trung tâm thành phố Gia Nghĩa có tổng mức đầu tư 400 tỷ đồng, được khởi công ngày 27/12/2022, dự kiến hoàn thành, bàn giao cuối năm 2023 để kịp chào mừng Kỷ niệm 20 năm thành lập tỉnh Đắk Nông. Tuy nhiên, do vướng quy hoạch về mỏ đất nằm trong vùng quy hoạch bô xít, nên dự án bị thiếu hàng ngàn khối đất đắp nên bị vỡ tiến độ, đến nay vẫn chưa xong.

Đến cuối năm 2024, Dự án Quảng trường trung tâm TP. Gia Nghĩa (Đắk Nông) chưa giải quyết được vấn đề đất đắp, dẫn đến phải điều chuyển 19 tỷ đồng vốn đầu tư.

 Theo ông Hồ Văn Mười, Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Nông thì, bô xít khác với vàng, kim cương nhưng trong quy định của Luật Khoáng sản chưa tách biệt các loại khoáng sản này. Ngoài ra, việc chồng lấn quy hoạch bô xít đã làm ngưng trệ tất cả các dự án đầu tư của tỉnh, kể cả 3 chương trình mục tiêu quốc gia. Phía tỉnh rất quyết liệt làm việc với các bộ, ngành Trung ương để tháo gỡ khó khăn.

Mong tháo sớm gỡ khó khăn về quy hoạch bô xít.

Theo lãnh đạo UBND tỉnh Đắk Nông, quy hoạch bô xít đã và đang bị chồng lấn gây nên nhiều khó khăn cho tỉnh trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Bởi quy hoạch bô xít đang bao trùm trên địa bàn các huyện, thành phố. Nhiều công trình, dự án bị vướng bô xít, chưa thể triển khai, ảnh hưởng phát triển kinh tế – xã hội địa phương.

Hiện nay tại tỉnh Đắk Nông việc đầu tư xây dựng các công trình, dự án, xin chủ trương khảo sát, đầu tư các dự án đều vướng mắc do liên quan bô xít. Việc này đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo, giao Bộ TN&MT chủ trì, phối hợp tham mưu, tháo gỡ nhưng chưa được giải quyết đến kết quả cuối cùng. Vì thế, tỉnh chưa có đủ cơ sở pháp lý để hướng dẫn nhà đầu tư thực hiện các dự án.

Do đó, tỉnh Đắk Nông mong muốn trong thời gian tới, Trung ương sẽ có những giảp pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để triển khai các dự án mang lại lợi ích “kép” cho Đắk Nông.