Trong những năm gần đây, bão bom (bomb cyclone) đã trở thành một hiện tượng khí tượng đáng lo ngại, đặc biệt là trong các mùa Đông. Mặc dù có một số đặc điểm giống bão nhiệt đới, nhưng bão bom không phải là bão nhiệt đới.
 |
| Một cơn bão bom hình thành ngoài khơi bờ biển Tây Bắc Thái Bình Dương của Mỹ và miền Tây Canada hôm 19/11. (Nguồn: Reuters) |
Theo hãng tin Reuters, bão bom, hay còn gọi là sự hình thành xoáy thuận bùng nổ (explosive cyclogenesis), là một xoáy thấp mạnh được hình thành từ sự gia tăng nhanh chóng của áp suất khí quyển trong một khoảng thời gian ngắn.
Xoáy thấp là hệ thống khí áp thấp, nơi áp suất khí quyển ở trung tâm thấp hơn so với các khu vực xung quanh, gây ra các cơn gió xoáy. Bão bom có thể tạo ra gió mạnh với tốc độ lên tới 119 km/h, tương đương với sức gió của bão nhiệt đới, nhưng nó không phải là một cơn bão nhiệt đới.
Bão bom hình thành khi các điều kiện khí quyển tại mặt đất và tại dòng tia (jet stream) phù hợp để kích thích sự gia tăng mạnh mẽ của xoáy thấp. Dòng tia là một dải gió mạnh ở tầng cao của khí quyển và sự kết hợp của các quá trình khí quyển phức tạp tạo nên những cơn bão này.
Thông thường, bão bom bắt đầu từ một sự xáo trộn trong gió ở tầng trung của khí quyển (khoảng 5-8 km so với mặt đất).
Một yếu tố quan trọng khác giúp gia tăng cường độ của bão bom là nhiệt độ ấm của bề mặt đại dương. Nhiều bão bom mạnh nhất hình thành trên các đại dương. Khi hơi nước chuyển thành dạng lỏng hoặc băng, một lượng năng lượng lớn được giải phóng, làm tăng cường độ của cơn bão.
Bão bom chủ yếu xảy ra trên các đại dương và thường xuất hiện trong mùa lạnh ở cả hai bán cầu – từ tháng 11 năm này đến tháng 3 năm sau ở bán cầu Bắc và từ tháng 5 đến tháng 8 ở bán cầu Nam. Các khu vực dễ xảy ra bão bom nhất là dọc theo các bờ biển nơi có dòng hải lưu ấm, chẳng hạn như dòng Kuroshio ngoài khơi Nhật Bản và dòng hải lưu nóng Gulf Stream ngoài khơi Bắc Mỹ.
Mặc dù bão bom có thể tạo ra gió mạnh tương đương với bão nhiệt đới và đôi khi có một số đặc điểm giống bão nhiệt đới, nhưng chúng không phải là bão nhiệt đới.
Bão bom hình thành ở khu vực trung bình của khí quyển và thường có liên quan đến các mặt trận thời tiết – ranh giới giữa hai khối không khí có các đặc tính khác nhau, chẳng hạn như nhiệt độ. Ngược lại, bão nhiệt đới xuất phát từ vùng nhiệt đới và không liên quan đến các mặt trận thời tiết hay dòng tia mạnh mẽ.
Với sự thay đổi khí hậu toàn cầu, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan và thường xuyên hơn đang diễn ra. Tuy nhiên, liệu bão bom có trở nên phổ biến hoặc mạnh mẽ hơn không vẫn chưa được xác định rõ ràng.
Trái đất đang ấm lên và điều này có thể khiến một phần năng lượng tiềm tàng của bão bom trở nên mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, sự ấm lên không đồng đều trên toàn cầu và các quan sát cho thấy sự ấm lên mạnh mẽ hơn ở các khu vực vĩ độ cao, điều này có thể làm giảm cường độ của các bão bom nói chung.
