Phở Hà Nội – biểu tượng văn hóa ẩm thực của Việt Nam

Năm 2023, Sở VH&TT Hà Nội và phối hợp với UBND các quận, huyện, thị xã và cộng đồng chủ thể tiến hành xây dựng Hồ sơ khoa học đề nghị đưa vào Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Với những giá trị lịch sử, văn hoá và khoa học “Phở Hà Nội” đã được đưa vào Danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia năm 2024 tại Quyết định số 2328/QĐ-BVHTTDL ngày 9/8/2024 của Bộ VHTT&DL. 

Phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với PGS. TS Bùi Hoài Sơn – Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội về ý nghĩa, lợi  của việc “Phở Hà Nội” được ghi danh.

Khẳng định giá trị, tầm quan trọng ẩm thực truyền thống

Thưa ông, việc ghi danh phở tri thức dân gian Hà Nội vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia có ý nghĩa gì đối với ẩm thực Hà Nội và đất nước?

Vừa qua, việc Bộ VHTT&DL ghi danh tri thức dân gian phở – món ăn tinh túy của ẩm thực Hà Nội vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mang ý nghĩa sâu sắc, không chỉ đối với Thủ đô mà còn đối với cả đất nước Việt Nam. Đây không chỉ là sự công nhận những giá trị văn hóa và lịch sử của một món ăn, mà còn là lời khẳng định về tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy di sản dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa. Phở Hà Nội, với hương vị đặc trưng và cách chế biến độc đáo, đã trở thành biểu tượng của tinh hoa ẩm thực Việt. Khi được ghi danh vào danh mục di sản, phở càng tỏa sáng như một biểu tượng sống động của văn hóa Việt Nam, một dấu ấn đặc biệt trong lòng mỗi người Việt và du khách quốc tế.

Ghi danh “Phở Hà Nội” không chỉ là tôn vinh những giá trị truyền thống, mà còn là lời mời gọi bạn bè quốc tế đến với Thủ đô, đến với Việt Nam, để cảm nhận và yêu mến nền văn hóa đặc sắc nơi đây. Mỗi bát phở không chỉ là một món ăn, mà còn là một câu chuyện về lịch sử về sự khéo léo và sáng tạo của người Việt. Điều này góp phần làm cho du khách khi thưởng thức phở không chỉ cảm nhận được hương vị đậm đà, mà còn thấu hiểu sâu sắc hơn về văn hóa và con người Việt Nam. 

Không chỉ vậy, việc tri thức dân gian “Phở Hà Nội” được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể còn mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ cho ngành du lịch và kinh tế Thủ đô. Các quán phở truyền thống, các thương hiệu phở nổi tiếng như phở số 10 Lý Quốc Sư, Phở Thìn, Phở Bát Đàn… sẽ có thêm động lực để gìn giữ và phát triển món ăn này, từ đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm và nâng cao đời sống người dân.

Quan trọng hơn, ghi danh “Phở Hà Nội” còn là việc gìn giữ một phần hồn cốt của dân tộc, đảm bảo rằng những giá trị truyền thống được tiếp tục truyền lại cho các thế hệ mai sau. Hành trình bảo tồn phở là hành trình của lòng tự hào và ý thức trách nhiệm, là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa di sản và tương lai.

Xin ông cho biết, việc ghi danh “Phở Hà Nội” vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ có tác động thế nào đến việc bảo tồn và phát triển văn hóa ẩm thực truyền thống trong tương lai?

Việc ghi danh tri thức dân gian “Phở Hà Nội” vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ tạo ra những ảnh hưởng sâu rộng và tích cực đối với việc bảo tồn và phát triển văn hóa ẩm thực truyền thống trong tương lai.

Trước hết, sự ghi nhận này khẳng định giá trị và tầm quan trọng của ẩm thực truyền thống trong bức tranh văn hóa đa dạng của Việt Nam. Khi phở Hà Nội – một món ăn quen thuộc nhưng đầy tinh hoa được vinh danh, đó không chỉ là niềm tự hào cho người dân mà còn là một lời nhắc nhở về trách nhiệm gìn giữ và bảo vệ những giá trị văn hóa lâu đời, thúc đẩy ý thức cộng đồng trong việc bảo tồn các món ăn truyền thống, đồng thời bảo đảm rằng những kỹ thuật và bí quyết chế biến được lưu truyền và không bị mai một.

Việc ghi danh phở cũng tạo ra một động lực mạnh mẽ cho các đầu bếp, nghệ nhân ẩm thực và các cơ sở kinh doanh trong việc không ngừng nâng cao chất lượng và giữ gìn hương vị truyền thống. Khi phở được công nhận là di sản văn hóa, nó mang theo một trách nhiệm lớn lao – trách nhiệm duy trì sự chuẩn mực và tôn trọng các giá trị nguyên bản. Điều này giúp đảm bảo rằng phở sẽ không bị biến tướng hay thương mại hóa quá mức, mà vẫn giữ được cái hồn cốt của ẩm thực Việt qua từng bát phở nóng hổi.

Hơn nữa, việc phở được ghi danh còn mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu và sáng tạo trong lĩnh vực ẩm thực. Các thế hệ trẻ sẽ có cơ hội học hỏi, nghiên cứu sâu hơn về món ăn này, từ đó phát triển những sáng tạo mới dựa trên nền tảng truyền thống. Điều này không chỉ giúp bảo tồn phở mà còn thúc đẩy sự phát triển phong phú và đa dạng của văn hóa ẩm thực Việt Nam trong tương lai.

Ngoài ra, việc ghi danh “Phở Hà Nội” vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia góp phần quan trọng trong việc quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới. Phở không chỉ là một món ăn, mà còn là một đại sứ văn hóa, mang theo câu chuyện về con người, lịch sử và văn hóa Việt Nam. Sự công nhận này sẽ làm gia tăng sự quan tâm của du khách quốc tế đến ẩm thực Việt, từ đó tạo ra sự kết nối văn hóa sâu rộng hơn và góp phần vào việc bảo tồn các giá trị truyền thống trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.

Giữ gìn hương vị, truyền tải trọn vẹn tinh hoa

Vậy, các nhà hàng và quán phở tại Hà Nội có thể hưởng lợi như thế nào từ việc được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thưa ông?

Việc phở Hà Nội được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia mở ra những cơ hội đặc biệt cho các nhà hàng và quán phở trong thành phố. Đây không chỉ là sự công nhận một món ăn, mà còn là tấm vé để các quán phở bước vào một hành trình mới, nơi họ có thể làm rạng danh di sản ẩm thực của dân tộc.

Sự công nhận này chính là lời nhắc nhở và động lực mạnh mẽ để các quán phở không ngừng nâng cao chất lượng món ăn, giữ gìn những hương vị truyền thống, và truyền tải trọn vẹn tinh hoa văn hóa qua từng bát phở. Việc chăm chút từng công đoạn, từ lựa chọn nguyên liệu, chế biến nước dùng đến cách bày biện sẽ trở thành một sứ mệnh, một hành trình bảo vệ và phát huy giá trị của di sản.

Không chỉ dừng lại ở việc phục vụ một món ăn ngon, các quán phở còn có cơ hội trở thành những không gian trải nghiệm văn hóa, nơi mà thực khách không chỉ được thưởng thức hương vị tuyệt vời mà còn cảm nhận được cả một phần tâm hồn của người Việt, một phần lịch sử và truyền thống đậm đà.

Việc ghi danh phở không chỉ mang đến lợi ích kinh tế mà còn là trách nhiệm và niềm tự hào của những người gìn giữ di sản. Mỗi quán phở đều có thể trở thành một đại sứ văn hóa, mang câu chuyện về ẩm thực Hà Nội vươn xa, gắn kết không chỉ với cộng đồng địa phương mà còn với bạn bè quốc tế. Qua đó, họ không chỉ đang kinh doanh một món ăn, mà còn đang góp phần viết tiếp câu chuyện về phở, về Hà Nội, về Việt Nam với niềm kiêu hãnh và tình yêu sâu sắc.

Đây chính là thời điểm để các nhà hàng và quán phở Hà Nội tỏa sáng, trở thành những điểm đến không thể bỏ qua cho bất kỳ ai muốn hiểu và yêu thêm văn hóa Việt Nam. Mỗi bát phở giờ đây không chỉ đơn thuần là một món ăn, mà là một phần của di sản, một lời mời gọi hãy đến và trải nghiệm, hãy đến và yêu mến Hà Nội, yêu mến đất nước và con người Việt Nam.

Xin ông cho biết, sự công nhận này sẽ có tác động như thế nào đến việc quảng bá phở Hà Nội nói riêng, văn hóa ẩm thực Việt Nam nói chung ra thế giới?

Sự công nhận phở Hà Nội là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ tạo ra tác động to lớn đến việc quảng bá phở nói riêng và văn hóa ẩm thực Việt Nam nói chung ra thế giới.

Trước hết, phở Hà Nội, với danh hiệu mới, sẽ trở thành một biểu tượng văn hóa ẩm thực nổi bật của Việt Nam trên bản đồ ẩm thực quốc tế. Khi phở được vinh danh, không chỉ người dân trong nước mà cả cộng đồng quốc tế sẽ chú ý hơn đến món ăn này. Phở không còn chỉ là một món ăn thông thường; nó trở thành biểu tượng của tinh hoa ẩm thực Việt, một đại diện cho hương vị và bản sắc dân tộc. Điều này sẽ làm tăng sự quan tâm và tò mò của du khách quốc tế, thúc đẩy họ đến Việt Nam để trải nghiệm món ăn này ngay tại nơi nó được sinh ra.

Sự công nhận này cũng tạo ra một cú hích mạnh mẽ trong việc quảng bá phở và ẩm thực Việt Nam trên các nền tảng truyền thông quốc tế. Các câu chuyện về phở sẽ được lan tỏa mạnh mẽ hơn, từ báo chí, truyền hình đến các mạng xã hội, giúp phở trở thành một chủ đề thú vị mà ai cũng muốn khám phá. Những hình ảnh của phở Hà Nội nóng hổi, thơm lừng sẽ xuất hiện nhiều hơn trên các tạp chí ẩm thực danh tiếng, trong các chương trình truyền hình và các sự kiện ẩm thực toàn cầu, làm nổi bật giá trị văn hóa và nghệ thuật ẩm thực của Việt Nam.

Hơn thế nữa, sự công nhận này còn tạo điều kiện cho các đầu bếp Việt Nam, những người mang trong mình tình yêu và niềm đam mê với ẩm thực truyền thống, có thêm động lực để sáng tạo và giới thiệu phở cùng các món ăn Việt khác ra thế giới. Từ các nhà hàng cao cấp đến các chuỗi cửa hàng ẩm thực đường phố, phở Hà Nội sẽ có cơ hội xuất hiện nhiều hơn ở các thành phố lớn trên toàn cầu, mang đến cho thực khách quốc tế trải nghiệm ẩm thực Việt Nam đích thực.

Thêm vào đó, việc phở Hà Nội được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể còn góp phần củng cố vị thế của ẩm thực Việt Nam trên trường quốc tế. Việt Nam sẽ được biết đến không chỉ là một đất nước với lịch sử lâu đời và phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, mà còn là một điểm đến của nền ẩm thực phong phú và độc đáo. Phở, cùng với những món ăn truyền thống khác, sẽ trở thành cầu nối văn hóa, gắn kết Việt Nam với thế giới, lan tỏa tình yêu và sự ngưỡng mộ dành cho văn hóa ẩm thực Việt.

Như vậy, tôi cho rằng, sự công nhận này không chỉ là một bước ngoặt quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, mà còn mở ra cánh cửa để Việt Nam tiếp tục tỏa sáng trên bản đồ ẩm thực thế giới, với phở Hà Nội làm lá cờ đầu, dẫn lối cho ẩm thực Việt Nam vươn xa.

Xin cảm ơn ông!