Vì sao bà Harris thất bại trước ông Trump trong cuộc bầu cử Mỹ 2024?

Tình trạng kinh tế không ổn

Chiến lược gia đảng Dân chủ James Carville đã giải thích chiến thắng của ông Bill Clinton trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 1992 bằng câu nói: “Là kinh tế thôi, dễ hiểu mà!”, theo AFP. Ông Carville là một chiến lược gia trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ thành công năm 1992 của ông Clinton, với việc đánh bại đương kim Tổng thống khi đó George H. W. Bush.

Để giữ cho chiến dịch đi đúng thông điệp, ông Carville đã treo một tấm biển tại trụ sở chiến dịch tranh cử của ông Clinton với nội dung: “Thay đổi, so với giữ nguyên hiện trạng. Là kinh tế thôi, dễ hiểu mà. Đừng quên chăm sóc sức khỏe”. Dù tấm biển này dành cho đối tượng khán giả nội bộ là những người làm việc trong chiến dịch tranh cử, cụm từ “là kinh tế thôi, dễ hiểu mà” được cho là đã trở thành khẩu hiệu thực tế cho chiến dịch tranh cử của ông Clinton.

Hơn 30 năm sau, cụm từ “là kinh tế thôi, dễ hiểu mà” vẫn còn giá trị, với việc Phó tổng thống Harris không giành được sự ủng hộ của cử tri Mỹ do lạm phát tăng đột biến trong nhiệm kỳ của bà với Tổng thống Joe Biden tại Nhà Trắng, theo AFP.

Thất bại lớn của đảng Dân chủ diễn ra sau những thất bại tương tự đối với các đảng đương nhiệm trên toàn cầu trong làn sóng lạm phát thời kỳ hậu đại dịch Covid-19.

Dù dữ liệu kinh tế Mỹ đã cải thiện đều đặn trong những tháng gần đây, các cuộc khảo sát vẫn tiếp tục cho thấy tâm lý tiêu cực rộng rãi trong số các cử tri và trong chiến dịch tranh cử, ông Trump liên tục chỉ trích bà Harris về giá thực phẩm và xăng tăng cao.

“Mọi người vẫn (xem) lạm phát là một vấn đề, vì họ không nghĩ đến tỷ lệ theo năm như các nhà kinh tế học, mà theo mức giá. Mọi người có thể khó chịu khi các mặt hàng thiết yếu chiếm tỷ trọng lớn hơn nhiều trong ngân sách gia đình của họ”, chuyên gia Bernard Yaros thuộc công ty Oxford Economics (Anh) nói với AFP.

Làn sóng nhập cư

Giống như lần đảo ngược trong cuộc bầu cử năm 2016, nhập cư “rõ ràng là một yếu tố” dẫn đến chiến thắng năm 2024 của ông Trump, theo giáo sư Carl Tobias của Trường Luật Đại học Richmond (Mỹ). Lần này, ông Trump cũng hứa sẽ tiến hành một chiến dịch trục xuất lớn để trục xuất hàng triệu người nhập cư đến Mỹ dưới thời chính quyền Biden-Harris.

Số lượng người vượt biên trái phép đã giảm mạnh trong những tháng gần đây sau khi ông Biden ban hành một sắc lệnh hành pháp cứng rắn, nhưng điều này diễn ra sau khi số lượng người nhập cư cao kỷ lục trong năm qua mà ông Trump và những đảng viên Cộng hòa lên án là một “cuộc xâm lược”.

Bà Harris lập luận rằng ông Trump đã sử dụng ảnh hưởng của mình với những nghị sĩ Cộng hòa để hủy bỏ một dự luật biên giới lưỡng đảng vì lợi ích chính trị. Trong khi đó, đảng Cộng hòa lập luận rằng dự luật biên giới đó là quá ít và quá muộn. Cuối cùng, cử tri đứng về phía ông Trump, theo AFP.

Sự thay đổi nhân khẩu học

Cuộc thăm dò ý kiến cử tri sơ bộ cho thấy bà Harris đã giành được khoảng 40 % cử tri da trắng, hơn 80 % cử tri da màu và khoảng 50% cử tri gốc Tây Ban Nha và gốc Á.

Dù các cuộc thăm dò cho thấy ông Trump không giành được đa số phiếu của bất kỳ nhóm người không phải da trắng nào, sự ủng hộ dành cho ông trong số người Mỹ gốc Phi đã tăng một chữ số và tăng hai chữ số trong cộng đồng người gốc Tây Ban Nha, một xu hướng vô cùng đáng lo ngại đối với đảng Dân chủ.

“Chúng tôi chắc chắn đã thấy trong số những người đàn ông Mỹ gốc Mexico, những người theo Tin lành, không học đại học, tầng lớp lao động…một phong trào ổn định hướng tới ông Trump”, giáo sư Roberto Suro của Đại học Nam California, Annenberg bình luận.

Ông Suro nói thêm rằng xu hướng như trên cũng có thể được nhìn thấy “về mặt địa lý dọc theo biên giới và ở những nơi chịu tác động rất trực tiếp của làn sóng di cư mới này”.

Trái với mọi dự đoán, ông Trump đã làm tốt hơn so với năm 2020 với giới trẻ và phụ nữ, dù quyền phá thai là một vấn đề quan trọng trong chiến dịch tranh cử.

Vào cuộc muộn

Ông Biden (82 tuổi) đã gây lo ngại cho nhiều đảng viên Dân chủ vào năm ngoái khi ông tuyên bố quyết định tái tranh cử. Nhưng không có đối thủ lớn nào chọn thách thức ông để giành đề cử của đảng, và bất kỳ đề cập nào về khả năng suy giảm tinh thần hay thể chất của ông đều bị Nhà Trắng phủ nhận, theo AFP.

Nhưng việc ông Biden bị cho là đã thể hiện kém trong cuộc tranh luận với ông Trump vào tối 27.6 đã gây ra một cuộc khủng hoảng khi những lo ngại về sự minh mẫn của vị đương kim tổng thống bùng phát, với áp lực dữ dội của đảng cuối cùng đã khiến ông Biden phải dừng tái tranh cử.

Bà Harris nhanh chóng được công nhận trở thành ứng viên tổng thống đảng Dân chủ để đấu với ông Trump, nhưng chỉ còn 3 tháng để thiết lập lại chiến dịch tranh cử đang tụt hậu.

“Phần lớn thảm họa của đảng Dân chủ này có thể đổ lỗi cho ông Joe Biden. Ông ấy không nên cố gắng tái tranh cử ở độ tuổi 80, cuối cùng để bà Harris quản lý một chiến dịch thay thế ngắn ngủi mà đã cho thấy là không đủ”, nhà khoa học chính trị Larry Sabato tại Đại học Virginia (Mỹ) nhận định.

Ảnh hưởng từ ông Biden

Bà Harris đã phải vật lộn để phân biệt mình với ông Biden và điều không được ưa chuộng của vị tổng thống này, theo AFP. Bà thấy mình bị mắc kẹt vào ngày 8.10, khi một người dẫn chương trình trò chuyện “The View” của Đài ABC hỏi bà sẽ làm gì khác với ông Biden. Sau một lúc do dự, bà nói “không có điều gì hiện ra trong đầu”.

Cuộc trao đổi đó lại trở thành “thảm họa” đối với ứng viên đảng Dân chủ, như ông David Axelrod, cựu cố vấn của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, đã nói trên CNN hôm 6.11.

Ông Trump đã không bỏ lỡ cơ hội của mình, phát đoạn clip về cuộc trao đổi nói trên tại các cuộc vận động tranh cử và làm nổi bật nó trong nhiều quảng cáo trên truyền hình, theo AFP.