Tranh luận vì điều gì?

Đề kiểm tra giữa kỳ dành cho học sinh một lớp 10 của Trường THPT Mạc Đĩnh Chi có nội dung: “Hãy viết bài văn nghị luận bàn về Lối sống phông bạt của giới trẻ hiện nay”. Điều mà học sinh (HS) thích thú và giáo viên (GV) đánh giá cao là “bắt trend” với đời sống giới trẻ, phân hóa cao, bàn về một hiện tượng đời sống gần gũi với tâm lý HS. Điều này giúp HS hứng thú trong việc làm bài, GV chấm bài cũng đỡ nhàm chán.

“PHÔNG BẠT”: TIẾNG LÓNG NÊN PHẢI CÓ GIẢI THÍCH

Tuy nhiên, các GV cũng đưa ra ý kiến đánh giá về hình thức biên soạn cũng như nội dung yêu cầu của đề bài kiểm tra trong tổng quan yêu cầu của chương trình.

Thạc sĩ Trần Lê Duy, giảng viên Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho rằng cụm từ “lối sống phông bạt” là tiếng lóng trên mạng xã hội, có thể gây khó hiểu cho HS. Vì thế GV cần cung cấp ngữ liệu hoặc ngữ cảnh để HS hiểu chính xác. Người ra đề cũng cần cân nhắc xem có nhất thiết phải dùng “lối sống phông bạt” hay có cách diễn đạt nào giản dị, trong sáng, dễ hiểu hơn không?

ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Nhiều GV khác cũng đồng tình khi cho rằng lẽ ra từ “phông bạt” phải được để trong ngoặc kép, đây là từ tiếng lóng, ít thông dụng, không phải HS nào cũng hiểu được. Do đó GV cần có chú thích tường minh. Đề kiểm tra sẽ hay hơn nếu có câu dẫn chuyện, chỉ ra một số người trẻ có biểu hiện như thế từ thực tế cuộc sống.

Bên cạnh đó, có GV còn không đồng tình với cụm từ “lối sống phông bạt của giới trẻ hiện nay” và cho rằng đã quy chụp hầu như các bạn trẻ đều có lối sống như thế. Nên chăng cần sửa lại “lối sống phông bạt của một số bạn trẻ hiện nay”.

Ngoài ra, nhiều ý kiến cho rằng đề kiểm tra ra 45 phút là chưa đúng với Thông tư 22 của Bộ GD-ĐT quy định về đánh giá HS THCS, THPT tối thiểu 60 phút. Ngoài ra, đề chỉ có một phần viết, không có phần đọc hiểu để HS nhận diện các đặc trưng của thể loại như định hướng của chương trình. Cách ra đề có phần vội vàng, hời hợt.

Bàn về tính giáo dục của đề, thầy Lê Hải Minh, dạy ngữ văn tại Q.Bình Thạnh (TP.HCM), chia sẻ: “GV chọn vấn đề hoặc cố gắng ‘bắt trend’ để mang lại sự hào hứng, hứng thú cho HS nhưng cần lưu ý tính giáo dục của đề là một trong những yếu tố rất quan trọng”.

NHỮNG YÊU CẦU CẦN ĐẢM BẢO VỚI ĐỀ KIỂM TRA

Thạc sĩ Trần Lê Duy chỉ ra đề kiểm tra phải đảm bảo yêu cầu cần đạt theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018, thể hiện qua ma trận và bảng đặc tả. Đảm bảo tính khoa học, diễn đạt trong đề phải chính xác, không đa nghĩa, không mơ hồ, ngữ liệu trích dẫn đúng, dẫn nguồn đúng quy cách; kiến thức, thông tin đưa vào trong đề phải chuẩn, không sai sót. Về tính thẩm mỹ, giáo dục thì nội dung đề hướng đến giá trị cao đẹp, gửi gắm các bài học tích cực; định hướng HS đến các giá trị chân thiện mỹ.

Thạc sĩ Nguyễn Phước Bảo Khôi, giảng viên khoa ngữ văn Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, chỉ ra rằng chọn những vấn đề nóng trong xã hội thể hiện sự cập nhật tốt tin tức của người làm đề, tạo điều kiện cho HS dễ dàng bắt nhịp vào bài làm… Dẫu vậy, đây vẫn là một tình huống 50/50 với người ra đề vì dễ gây tranh cãi, đón nhận phản ứng trái chiều từ dư luận.

Hơn thế, vấn đề xã hội đưa vào bài văn cho HS cần cân nhắc kỹ về sự tương thích, phù hợp với nhận thức, tâm lý lứa tuổi của các em. Thêm vào đó, vấn đề nghị luận xã hội nên là một tình huống gần gũi với kinh nghiệm xử lý của HS để phù hợp với định hướng đánh giá năng lực.

Từ đó, thạc sĩ Khôi lưu ý GV khi biên soạn đề phải rất cẩn trọng trong lựa chọn luận đề. Chẳng hạn với đề thi này, dùng từ “phông bạt”, người ra đề cần sử dụng thành phần phụ chú hoặc chú thích phía dưới để tường minh về nghĩa của nó. Nếu có một ngữ liệu đọc được trích dẫn từ nguồn tin cậy và chuyển đổi câu lệnh thành “Hãy viết bài văn về hiện tượng được nêu lên trong bài viết/bài báo trên” thì đề thi sẽ ổn hơn.

“Làm đề thi, dù ở phạm vi nào, cấp độ gì cũng nên đặt tiêu chí “an toàn, phân hóa tốt” lên trên hết. Những nhận xét của dư luận như “hay/dở, cũ/mới, mang hơi thở của đời sống/thiếu gắn kết với thực tế” không thể cụ thể hóa thành các tiêu chí và cũng chưa bao giờ là tiêu chí để đánh giá đề thi”, thạc sĩ Khôi nhận định.