Tăng cường năng lực nội sinh, thúc đẩy tăng trưởng bền vững

Đến hết tháng 9 năm 2024, Việt Nam đã tiến hành 30 cuộc điều tra phòng vệ thương mại và đang duy trì áp dụng 22 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu. Tổng doanh thu hàng năm của các doanh nghiệp sản xuất trong nước tham gia các vụ việc phòng vệ thương mại ước đạt 475 nghìn tỷ đồng. Số lao động trực tiếp làm việc tại các doanh nghiệp khoảng trên 36.000 người. Thu ngân sách hàng năm từ thuế phòng vệ thương mại đạt từ 1.200 đến 1.500 tỷ đồng.

Đánh giá về hiệu quả của các biện pháp phòng vệ thương mại đối với ngành thép, ông Đinh Quốc Thái, Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam, nhấn mạnh ngành thép là ngành hàng có tính cạnh tranh cao nhưng luôn có tình trạng dư cung trên toàn cầu nên dễ xảy ra hiện tượng doanh nghiệp nước ngoài bán phá giá để giải quyết lượng tồn kho, đặc biệt trong những giai đoạn mà thị trường tại nước xuất khẩu gặp khó khăn. Chính vì vậy, thép là một trong những ngành hàng có số lượng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại lớn nhất, không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Trong những năm vừa qua, nhờ có các biện pháp phòng vệ thương mại, ngành thép Việt Nam đã có cơ hội phát triển, đủ sức cạnh tranh công bằng với hàng nhập khẩu trên thị trường trong nước. Đồng thời, ngành thép cũng đã xây dựng được chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ thép cán nóng, thép cán nguội, thép mạ, đủ năng lực để mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác.

Ngành đường cũng là một ngành cho thấy tác động tích cực của việc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại. Ông Trần Vĩnh Chung, Tổng Thư ký Hiệp hội Mía Đường Việt Nam, cho biết kể từ khi thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp được áp dụng với đường nhập khẩu từ Thái Lan, sản lượng đường sản xuất trong nước đã tăng từ xấp xỉ 700.000 tấn niên vụ 2020-2021 lên gần 1,2 triệu tấn niên vụ 2023 – đến tháng 9 năm 2024, tăng 161%. Doanh thu của các nhà máy đường đã tăng gấp đôi trong cùng giai đoạn. Tác động của biện pháp phòng vệ thương mại không chỉ giới hạn ở kết quả hoạt động kinh doanh của các nhà máy đường mà còn thể hiện qua sự cải thiện trong thu nhập của người nông dân trồng mía. Giá mua mía trung bình đã tăng từ 850.000 đồng/tấn mía niên vụ 2020-2021 lên xấp xỉ 1,2 triệu đồng/tấn mía niên vụ 2023-2024, tăng 152% . Người nông dân đã yên tâm gắn bó hơn với cây mía, diện tích trồng mía tiếp tục được mở rộng.

Đối với các ngành hàng xuất khẩu, việc xử lý một cách thỏa đáng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đã giúp các doanh nghiệp tận dụng và giữ vững được những kết quả do quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đem lại. Cho đến nay, hàng xuất khẩu của Việt Nam đã phải đối mặt với 263 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại từ 25 thị trường. Trong đó, đứng đầu là các vụ việc điều tra chống bán phá giá (144 vụ việc), tiếp đó là các vụ việc tự vệ (53 vụ việc), chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại (38 vụ việc) và chống trợ cấp (28 vụ việc).

Tuy số lượng các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có xu hướng tăng lên nhưng nhờ có sự chủ động của các doanh nghiệp cũng như sự hỗ trợ tích cực của Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan, nhiều vụ việc đã đạt được kết quả tương đối tích cực như doanh nghiệp không bị áp thuế phòng vệ thương mại hoặc bị áp thuế ở mức thấp, từ đó tiếp tục giữ được thị trường xuất khẩu.

Theo ông Cao Xuân Thanh, Chánh Văn phòng Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, trong những năm gần đây ngành gỗ đã phải xử lý một số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài. Kinh nghiệm trong việc xử lý các vụ việc này cho thấy sự chủ động của các doanh nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng. Các doanh nghiệp cần đánh giá nguy cơ, rủi ro từ sớm để có chiến lược, kế hoạch kinh doanh phù hợp. Trong quá trình xử lý vụ việc, các doanh nghiệp cần hợp tác, cung cấp dữ liệu đầy đủ, chính xác, thống nhất cho cơ quan điều tra. Các doanh nghiệp cũng cần nỗ lực tối đa trong quá trình cung cấp thông tin do khối lượng thông tin, dữ liệu mà cơ quan điều tra yêu cầu cung cấp là rất lớn trong khi có sự hạn chế về mặt thời gian. Mặc dù vậy, những nỗ lực này có thể đem lại những thành quả xứng đáng. Đó không chỉ là việc các doanh nghiệp duy trì được thị trường xuất khẩu mà còn có cơ hội tái cơ cấu lại chuỗi cung ứng theo hướng bền vững và gia tăng tỷ lệ sử dụng các nguyên vật liệu trong nước.

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam cũng chia sẻ những kinh nghiệm trong việc xử lý các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài trong ngành thủy sản. Thủy sản là ngành va chạm với các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài từ sớm với các vụ việc điều tra chống bán phá giá của Hoa Kỳ đối với cá tra-ba sa và tôm từ năm 2002. Đến nay, mặc dù các mặt hàng này vẫn tiếp tục bị Hoa Kỳ áp dụng biện pháp chống bán phá giá nhưng nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã có thuế suất 0% và duy trì được lượng xuất khẩu ổn định sang thị trường Hoa Kỳ. Đạt được kết quả này là nhờ có sự kiên trì và chủ động của các doanh nghiệp, sự tích cực của Hiệp hội và sự hỗ trợ, phối hợp của các cơ quan quản lý nhà nước.

Tại Diễn đàn, đại diện Cục Phòng vệ thương mại cho biết dưới sự chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Bộ Công Thương, công tác phòng vệ thương mại sẽ tiếp tục được đẩy mạnh với mục tiêu đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh, giúp các ngành sản xuất trong nước phát triển và tạo ra giá trị gia tăng nhiều hơn cho nền kinh tế. Các cuộc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu sẽ được thực hiện trên nguyên tắc công bằng, minh bạch theo đúng các quy định pháp luật và phù hợp với các cam kết quốc tế. Cục Phòng vệ thương mại cũng sẽ đồng hành với các doanh nghiệp xuất khẩu trong quá trình xử lý các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp. Với tinh thần đó, trong Diễn đàn lần này, đại diện Cục Phòng vệ thương mại đã giới thiệu với cộng đồng doanh nghiệp một số quy định pháp luật về phòng vệ thương mại dự kiến sẽ bổ sung, sửa đổi trong năm 2024, hướng dẫn cách thức doanh nghiệp nộp và nhận kết quả xử lý hồ sơ đối với các vụ việc phòng vệ thương mại trên môi trường điện tử, giới thiệu và hướng dẫn doanh nghiệp khai thác thông tin, dữ liệu của hệ thống cảnh báo sớm.