Nhân lực chất lượng cao vẫn là bài toán khó giải

Ngày 14-10, tại Trường CĐ Đại Việt Sài Gòn, Ban Tuyên giáo Trung ương, Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc hội, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tổ chức hội thảo khoa học “Công tác đào tạo nhân lực có tay nghề cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045”.

Vụ trưởng Vụ Giáo dục – Ban Tuyên giáo Trung ương Lê Huy Nam cho biết để Việt Nam thực hiện thành công công nghiệp hóa – hiện đại hóa, việc đầu tư phát triển nguồn nhân lực tay nghề cao là điều kiện tiên quyết. Nhân lực tay nghề cao giúp cải thiện hiệu quả sản xuất, giảm thiểu lãng phí và tối ưu hóa quy trình làm việc. Những người có tay nghề cao thường có khả năng tiếp cận và ứng dụng công nghệ mới, từ đó thúc đẩy sự đổi mới và phát triển trong các lĩnh vực công nghiệp, giúp doanh nghiệp gia tăng sức cạnh tranh. 

Các chuyên gia và kỹ sư tay nghề cao có khả năng phát triển sản phẩm mới, cải tiến quy trình, tạo ra giá trị gia tăng cho doanh nghiệp và nền kinh tế; là yếu tố quan trọng thu hút đầu tư nước ngoài, giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà đầu tư. Nhân lực tay nghề cao có khả năng ứng phó với các thách thức như biến đổi khí hậu, môi trường và các vấn đề xã hội, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

“Tuy nhiên, tỉ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ năm 2023 là 27%. Tính đến cuối năm 2023, cả nước vẫn còn 38 triệu lao động chưa qua đào tạo. Trình độ học vấn của lực lượng lao động qua đào tạo ở Việt Nam thấp, chủ yếu là trung học cơ sở (67%); năng suất lao động thấp hơn nhiều nước trong khu vực. Trình độ đào tạo sơ cấp, dưới 3 tháng còn chiếm tỉ lệ cao (75%). Những con số thống kê này cho thấy thách thức không nhỏ trong việc nâng cao trình độ chuyên môn kỹ thuật, tay nghề cho người lao động”- ông Nam nhìn nhận.

Những số liệu trên, theo ông Nam, có nhiều nguyên nhân. Trong đó, chính sách, pháp luật chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn; năng lực quản lý nhà nước, nhất là ở địa phương, còn bất cập; chất lượng đào tạo không đồng đều giữa các cơ sở; nội dung chương trình đào tạo vẫn còn nhiều yếu tố không cập nhật; mối quan hệ giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp chưa chặt chẽ, chủ yếu mới ở việc tạo điều kiện cho học viên thực tập, tham quan, ít tham gia đổi mới nội dung, chương trình; phần lớn cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN) khó khăn trong tuyển sinh, vướng mắc trong triển khai dạy văn hóa; các chính sách hỗ trợ cho việc phát triển đào tạo nghề chưa đủ mạnh, chưa thu hút được nhiều người tham gia các ngành nghề kỹ thuật cao…

“Nếu không có giải pháp phù hợp, quyết liệt, thực tiễn này tác động rất tiêu cực tới nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, dẫn tới nguy cơ không đạt được mục tiêu của sự nghiệp công nghiệp hóa đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045” – ông Nam nhấn mạnh.

Theo Tổng cục GDNN (Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội), tính đến tháng 9-2024, cả nước có 1.886 cơ sở GDNN gồm: 399 trường cao đẳng, 429 trường trung cấp và 1.058 trung tâm GDNN. Tổng số cơ sở GDNN ngoài công lập là 684 (chiếm 36,2%).

Kết quả tuyển sinh năm 2020-2023 là 8,4 triệu người, trong đó tuyển sinh trình độ cao đẳng được 760.000 người, chiếm 9%; tuyển sinh trình độ trung cấp được 1,1 triệu người, chiếm 13%; tuyển sinh sơ cấp và đào tạo thường xuyên được 6,5 triệu người.

Tuyển sinh tại 45 trường được lựa chọn ưu tiên đầu tư để thành trường chất lượng cao giai đoạn 2019- 2023 là 975.250 người (trong đó cao đẳng và trung cấp là 380.692; sơ cấp và dạy nghề dưới 3 tháng là 594.558 người). Tuyển sinh theo các bộ chương trình chuyển giao từ Úc là 803 sinh viên của 41 lớp, tại 25 trường; từ Đức là 988 sinh viên cho 66 lớp của 45 trường.

Tại hội thảo, nhiều tham luận cũng được trình bày, như: Tham luận của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội TP HCM về thực trạng đào tạo nhân lực chất lượng cao tại các cơ sở GDNN; “Thực trạng và giải pháp cho công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương” của đại diện Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh; “Sự phát triển không ngừng của ngành công nghệ bán dẫn, một lĩnh vực công nghệ cao đầy tiềm năng, thực trạng công tác đào tạo hiện nay trên địa bàn tỉnh Đồng Nai”, của Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh…