Tôn trọng và lắng nghe ý kiến của trẻ em

56,7% trẻ em được cha mẹ lắng nghe và tôn trọng ý kiến

Con số này được đề cập trong Báo cáo Khảo sát sự tham gia của trẻ em Việt Nam 2024, do Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) công bố trong tuần qua. Khảo sát là một hoạt động trong khuôn khổ Dự án “Phòng chống bạo lực thể chất, tinh thần và phân biệt đối xử với trẻ em, trong đó có trẻ khuyết tật” được cơ quan này thực hiện, dưới sự hỗ trợ của Tổ chức Cứu trợ trẻ em.

Khảo sát được thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố ở cả 3 miền Bắc – Trung – Nam gồm: Yên Bái, Hà Nội, Đà Nẵng, Kon Tum, TPHCM và Đồng Tháp trong thời gian từ tháng 12/2023 đến tháng 5/2024, với sự tham gia chia sẻ ý kiến từ 831 trẻ em.

Theo báo cáo, sự tham gia của trẻ em ở gia đình có những lát cắt tích cực thể hiện qua tỷ lệ trẻ em thường xuyên và rất thường xuyên được lắng nghe, tôn trọng ý kiến từ cha mẹ (56,7%). Tuy nhiên, số liệu cũng cho thấy trẻ em nam có xu hướng được lắng nghe nhiều hơn. Trường học là nơi trẻ em tiếp cận thông tin và hoạt động xã hội, nhưng chưa có nhiều cơ hội để các em được tự tin bày tỏ ý kiến. Cụ thể, 63% học sinh chưa bao giờ trao đổi với lãnh đạo trường, cảm thấy các vấn đề về tình bạn và tình yêu vẫn là một chủ đề nhạy cảm, khó chia sẻ. Tại cộng đồng, mức độ tham gia của trẻ em còn khá thấp. Trên thang điểm từ 1 – 5, chưa có hoạt động nào đạt điểm trung bình từ 3 trở lên, cho thấy sự tự chủ và tham gia của trẻ em tại cộng đồng còn hạn chế hơn so với gia đình và trường học…

Theo bà Phạm Thị Thủy – Trưởng phòng phát triển tham gia của trẻ em, Cục trẻ em, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội: Thời gian vừa qua, Quyền trẻ em đã được các cơ quan bộ, ngành tổ chức rất quan tâm, như Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đã tổ chức truyền thông về Quyền trẻ em, xây dựng các tờ rơi, tờ gấp về quyền và bổn phận của trẻ em, đồng thời tổ chức hội thảo, tọa đàm về quyền trẻ em… Tuy nhiên, con số 20,1% trẻ em chưa từng nghe và biết đến về Quyền trẻ em, cho thấy chúng ta cần tăng cường công tác truyền thông hơn nữa, tập huấn cho trẻ em, nhất là trẻ em trong nhà trường.

Thầy Nguyễn Đức Huy – Phó Hiệu trưởng Trường THCS Phú Đông (Ba Vì, Hà Nội) nói rằng: 63% các em chưa bao giờ trao đổi, đối thoại với lãnh đạo nhà trường – Đây là số liệu thống kê, đối với chúng tôi – những người làm công tác giáo dục, hiểu rằng việc trao đổi với ban lãnh đạo nhà trường luôn là một điều mà học sinh rất ngại. Trong thời gian gần đây, các nhà trường cũng đã tích cực tuyên truyền về quyền và trách nhiệm của trẻ em đối với những công việc của chính mình. Tại Trường THCS Phú Đông, phòng của thầy cô hiệu trưởng, hiệu phó luôn rộng mở để có thể giải đáp tất cả các thắc mắc của các em trong quá trình tham gia học tập ở trường.

Quan tâm đến tiếng nói, sự tham gia của trẻ

Thầy Huy cũng cho biết sau khi theo dõi những số liệu trong báo cáo, thầy và cán bộ, giáo viên có rất nhiều băn khoăn trong việc tham gia của trẻ cùng nhà trường. Trong thời đại công nghệ phát triển, tỷ lệ các em tham gia mạng xã hội rất cao. Có những trường hợp đăng tải, thậm chí phát sóng những hình ảnh nhạy cảm, bạo lực học đường, xúc phạm bạn bè đồng trang lứa. Do đó, nhà trường, các thầy cô cũng đã thường xuyên dành thời gian trong các tiết học, trò chuyện để hiểu hơn về tâm tư, nguyện vọng của các em, đồng thời nhắc nhở, động viên các em…

Cùng nói về vấn đề này, Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Nhung – Phó ban Thiếu nhi Thành Đoàn, Phó Chủ tịch Hội đồng Đội TPHCM chia sẻ: Tất cả trẻ em đều có quyền thực hiện các nhóm quyền như nhau. Tại địa phương, các đơn vị luôn tạo mọi điều kiện cho các em học sinh tham gia hoạt động cộng đồng như tham gia hội đồng trẻ em, CLB quyền trẻ em,… Thành Đoàn đã phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức hoạt động lắng nghe tiếng nói trẻ em qua tọa đàm, trò chuyện. Tất cả ý kiến trực tiếp hay trực tuyến đều được ghi nhận và giải đáp cụ thể.

Với tư cách là một người cha, cũng từng là một người con, anh Lê Xuân Đức, nhà sáng tạo nội dung – chủ kênh “Bố Sâu” cho rằng người lớn là người cần chủ động tham gia vào thế giới của trẻ em trước, rồi từ đó trẻ em sẽ dễ dàng hơn khi tham gia vào các hoạt động khác. Tại gia đình anh, vợ chồng anh đã để con được tự quyết định và tự giác làm các công việc của chính mình, thay vì có sự đốc thúc và hỗ trợ quá nhiều từ cha mẹ.

Đây cũng là mong muốn của Phùng Trương An Nhàn, học sinh Trường THCS Phú Đông (Ba Vì, Hà Nội) và một số trẻ em khác. Em Nhàn chia sẻ: Em cảm thấy rất may mắn khi ý kiến của chúng em được cha mẹ quan tâm. Tuy nhiên hiện nay trong thực tế, em nhận thấy rằng vì cuộc sống tất bật, cha mẹ vẫn còn phớt lờ, bỏ qua những ý kiến của chúng em. Em mong rằng ý kiến, quan điểm của mình sẽ được mọi người lắng nghe hơn.

Bà Trần Vân Anh – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững chia sẻ: Các số liệu khảo sát đã cho thấy sự phù hợp, có giá trị thực tiễn. Sự tham gia của trẻ em đầu tiên là tiếp cận thông tin, từ đó có cơ hội đưa ra ý kiến, nguyện vọng và các ý kiến đó cần được tôn trọng, phản hồi từ các bên liên quan. Các em còn được quyền tham gia, ra quyết định về những nội dung về trẻ em. Hy vọng báo cáo khảo sát được đưa ra sẽ góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng về vai trò của trẻ em trong xã hội, đồng thời tiếp nhận chia sẻ từ nhiều bên liên quan, từ đó thúc đẩy một môi trường mà trẻ em được khuyến khích tham gia và đóng góp.