Thủ phạm gây đột quỵ và xơ vữa động mạch

Ăn uống thiếu khoa học, hút thuốc, lạm dụng rượu bia,… gây tăng cholesterol trong máu, dễ dẫn đến xơ vữa động mạch. Đây là nguyên nhân âm thầm có thể gây ra các biến chứng tim mạch nguy hiểm tính mạng như đột quỵ.

Tại Việt Nam, cứ 10 người trưởng thành thì có 5 người bị tăng cholesterol trong máu. 70% phụ nữ ở lứa tuổi 50-69 tuổi gặp vấn đề này.

Theo các chuyên gia y tế, tình trạng cholesterol máu tăng cao trong thời gian dài và không được điều trị là nguyên nhân hình thành mảng xơ vữa dẫn đến nhiều căn bệnh tim mạch nguy hiểm như bệnh động mạch cảnh, động mạch vành, bệnh động mạch chi dưới, nhồi máu cơ tim, đột quỵ não…

Mặc dù tăng cholesterol máu gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm song không phải cholesterol nào cũng xấu. Mỡ máu (lipid) là chất béo dạng sáp, gồm hai thành phần chính là cholessterol và triglycerid chính là có vai trò cung cấp năng lượng cho tế bào và các hoạt động chức năng của cơ thể.

Ở trong máu, mỡ máu tồn tại dưới dạng các Lipoprotein, gồm có các loại chính là LDL cholesterol – cholessterol trọng lượng phân tử thấp , HDL Cholesterol – Cholessterol trong lượng phân tử cao và Triglyceride (chất béo trung tính).

Nếu LDL cholesterol được coi là cholesterol “xấu”, gây hình thành các mảng bám trong mạch máu thì HDL cholesterol lại được biết là cholesterol “tốt” vì nó mang Cholessterol trở về gan để đào thải ra khỏi cơ thể.

Rối loạn mỡ máu (hay rối loạn lipid máu) là tình trạng nồng độ chất béo trong máu quá cao hay quá thấp bao gồm: Tăng nồng độ lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C), giảm nồng độ lipoprotein tỷ trọng cao (HDL- C), tăng nồng độ Triglyceride (có chứa trong các Cholesterol “xấu” khác như VLDL -C).

Theo các nghiên cứu y tế, rối loạn lipit máu làm thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch. Sự tích tụ các mảng xơ vữa gây ra tình trạng bị hẹp lòng mạch, có thể tiến triển hẹp nặng gây hẹp tắc mạch máu dẫn đến vấn đề tim mạch, nặng nề nhất là đột quỵ tim và đột quy não.

Theo PGS-TS.Nguyễn Thị Bạch Yến, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, có nhiều nguyên nhân gây rối loạn mỡ máu như tiêu thụ quá nhiều calo, chất béo bão hòa (có trong thị động vật) và chất béo chuyển hóa; thường xuyên sử dụng đồ uống có cồn; hút thuốc lá và các chế phẩm từ thuốc lá;

Sử dụng các loại thuốc có hoạt tính cao như thiazid, retinoid ,cyclosporine, tacrolimus, estrogen và progestin và glucocorticoid…; mắc các bệnh thận mạn tính, đái tháo đường, suy giáp, xơ gan-mật nguyên phát, các bệnh gan ứ mật khác; hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS), hội chứng Cushing, rối loạn đường ruột (IBS); nhiễm hội chứng suy giảm miễn dịch ở người HIV và hội chứng thận hư.

PGS.Yến cho biết các nguyên nhân bắt nguồn từ thói quen, lối sống như lười vận động; chế độ ăn uống kém lành mạnh, tiêu thụ nhiều đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn giàu chất béo…; môi trường ô nhiễm, cuộc sống căng thẳng… là những yếu tố khiến tỷ lệ mắc rối loạn mỡ máu ngày càng tăng, đặc biệt độ tuổi mắc bệnh ngày càng có xu hướng trẻ hóa.

Những người mắc rối loạn mỡ máu mức thường không có triệu chứng và chỉ được phát hiện khi xét nghiệm máu định kỳ, trong khi đó, khi tình trạng rối loạn mỡ máu đã âm thầm ảnh hưởng đến các mạch máu.

Các triệu chứng chỉ xảy ra khi hình thành mảng xơ vữa gây hẹp đấng kể các mạch máu và ảnh hưởng đến chức năng các cơ quan của cơ thể như tim, não, thận…

Lúc này các dấu hiệu có thể gặp là: đau tức ngực; đau khi hít thở mạnh; đau, căng ở khu vực cổ, quai hàm, vai, lưng; nhịp tim nhanh; ngất xỉu.

Một số người có mức cholesterol và chất béo trung tính cao khiến phát triển xanthomas, biểu hiện là các vết nổi, u vàng vùng xung quanh mắt, khuỷu tay, mắt cá chân. Trường hợp này thường phổ biến ở những bệnh nhân có tiền sử rối loạn mỡ máu trong gia đình.

Theo PGS.Yến, các phương pháp điều trị nội khoa như sử dụng thuốc kết hợp chế độ ăn uống cân bằng các nhóm chất, luyện tập thể thao điều độ có thể làm giảm tình trạng mỡ máu cao hiệu quả, ổn định huyết áp, ngăn ngừa xơ vữa động mạch tiến triển.

Đối với các trường hợp xơ vữa gây hẹp khít mạch máu cần tiến hành can thiệp nội mạch hoặc phẫu thuật giúp tái thông dòng chảy, ngăn ngừa biến chứng và nguy hiểm tính mạng.

Theo Liên đoàn Tim mạch thế giới, tăng cholesterol máu gây ra khoảng 3,6 triệu ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu, là gánh nặng bệnh tật đáng lo ngại.

PGS.Bạch Yến khuyến cáo mọi người nên thực hiện lối sống lành mạnh, tầm soát sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời tình trạng mỡ máu cao cũng như các vấn đề tim mạch khác, giảm thiểu biến chứng nguy hiểm.