Cân năng lực nhà thầu giao thông trước cơ hội đường sắt tốc độ cao Bắc

Tập đoàn Sơn Hải hiện là một trong những nhà thầu giao thông có kinh nghiệm và năng lực thi công các công trình hạ tầng giao thông quy mô lớn, phức tạp về công nghệ.

Theo Bộ GTVT, trong giai đoạn trước đây, do nguồn lực đầu tư còn hạn chế, khối lượng công việc do các doanh nghiệp xây dựng trong nước thực hiện không lớn; công tác thiết kế, thi công xây dựng các công trình có kỹ thuật cao như hầm, cầu dây văng chủ yếu do nhà thầu nước ngoài đảm nhận thực hiện, nhà thầu trong nước chủ yếu tham gia với vai trò thầu phụ.

Tại thời điểm cuối năm 2022, số lượng nhà thầu đã tham gia thi công xây dựng công trình giao thông có giá trị hợp đồng từ 1.000 tỷ đồng trở lên không nhiều (khoảng 14 nhà thầu).

Những năm vừa qua, một số doanh nghiệp lớn (tập đoàn, tổng công ty…) đã tham gia xây dựng tại các dự án, công trình giao thông lớn (như cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2017-2020, giai đoạn 2021-2025 …).

Điều này đã giúp nhà thầu Việt Nam tích lũy thêm năng lực, kinh nghiệm thực hiện các công trình, dự án quy mô lớn, kỹ thuật phức tạp; đội ngũ nhân sự đã được tăng cường, nâng cao kinh nghiệm quản lý, thi công xây dựng; nhiều máy móc, thiết bị đã được đầu tư, mua sắm.

Tại Dự án đường bộ cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 có khoảng 50 doanh nghiệp tham gia thi công, với giá trị đảm nhận của mỗi doanh nghiệp tại 1 gói thầu trung bình khoảng 500 tỷ đồng, trong đó giá trị nhà thầu đảm nhận lớn nhất tại 1 gói thầu khoảng 2.300 tỷ đồng.

“Hiện nay các nhà thầu trong nước dần lớn mạnh, đã cơ bản làm chủ công nghệ từ khảo sát, thiết kế đến thi công xây dựng hầu hết các công trình giao thông lớn, có tính chất, yêu cầu kỹ thuật phức tạp như công trình cầu dây văng, dây võng, cầu bê tông cốt thép nhịp đúc hẫng cân bằng, công trình hầm qua núi, vượt sông…”, ông Nguyễn Danh Huy, Thứ trưởng Bộ GTVT đánh giá.

Trong quá trình thi công xây dựng, các nhà thầu đã không ngừng cải tiến công nghệ, ứng dụng khoa học – kỹ thuật tiên tiến trên thế giới trong quản lý, điều hành và tổ chức thi công xây dựng.

Nhiều doanh nghiệp đã đầu tư hệ thống máy móc, thiết bị thi công hiện đại, đồng bộ để phục vụ xây dựng như các thiết bị khoan, đào hầm, thiết bị thi công cầu lớn,… rất hiệu quả và tạo ra sản phẩm công trình với chất lượng với kỹ – mỹ thuật cao như: tự thiết kế, thi công cầu Mỹ Thuận 2 nhịp dây văng dài 350m, hầm Thần Vũ dài 1,1km, hầm Núi Vung dài 2,2km, các dự án có kỹ thuật phức tạp lần đầu áp dụng ở Việt Nam như hệ dàn thép khẩu độ lớn tại Cảng Hàng không quốc tế Long Thành…

Góp mặt trong số các nhà thầu tham gia thi công tại các dự án, công trình trọng điểm ngành GTVT có thể kể đến các doanh nghiệp lớn, có thương hiệu, uy tín như: các doanh  nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng (Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, Tổng công ty 36, Tổng công ty 319, Tổng công ty xây dựng Lũng Lô); Tổng công ty Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex); Công ty cổ phần Tập đoàn Đèo Cả; Công ty cổ phần Tập đoàn Sơn Hải; Công ty cổ phần Tập đoàn Xuân Trường; Công ty cổ phần đầu tư xây dựng Trung Nam; Tổng công ty Xây dựng Số 1 (CC1); Công ty cổ phần Đầu tư và Xây dựng giao thông Phương Thành, Công ty cổ phần tập đoàn CIENCO4, Công ty cổ phần Lizen, Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Thịnh, … và rất nhiều các nhà thầu lớn, có uy tín khác.

“Đối với các Dự án thành phần thuộc Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2021- 2025, các nhà thầu đang nỗ lực, phấn đấu hoàn thành sớm hơn so với hợp đồng từ 3 đến 6 tháng. Điều đó cho thấy sự lớn mạnh của các tập đoàn, doanh nghiệp trong lĩnh vực thi công xây dựng công trình giao thông”, ông Nguyễn Danh Huy – Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết.

Một điểm hạn chế của các nhà thầu giao thông hiện nay là các doanh nghiệp xây dựng công trình giao thông chủ yếu tham gia thực hiện tại các dự án lĩnh vực đường bộ, các lĩnh vực khác chưa nhiều (đường sắt, hàng không).

 Ngoài ra, sự thiếu hụt về số lượng kỹ sư, đội ngũ cán bộ kỹ thuật có chuyên môn sâu và công nhân xây dựng, đặc biệt là nhóm công nhân lành nghề, dẫn đến tăng giá nhân công xây dựng, cũng gây khó khăn cho nhà thầu thi công trong tìm kiếm, huy động nhân lực.

Theo lãnh đạo Bộ GTVT, với định hướng triển khai dự án có quy mô gói thầu ngày càng lớn để tăng cường năng lực, kinh nghiệm cho nhà thầu trong nước, tiến tới hội nhập quốc tế; theo quy định hiện hành và nội dung báo cáo ở trên, số lượng nhà thầu đáp ứng yêu cầu để thực hiện gói thầu có quy mô lớn, kỹ thuật cao không nhiều.

Do đó cần nghiên cứu, điều chỉnh quy định về tiêu chí đánh giá về năng lực, kinh nghiệm và quy định về quản lý hợp đồng để các doanh nghiệp có nguồn lực tài chính, đội ngũ quản lý, điều hành thực hiện dự án có chuyên môn cao khi tham gia thực hiện dự án được huy động các lực lượng lao động, kỹ thuật, thiết bị của toàn xã hội hoặc sử dụng các doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng tham gia thực hiện dự án để tạo công ăn, việc làm, an sinh xã hội.

Trong mọi trường hợp, nhà thầu chính chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng, tiến độ của công trình/dự án.

“Đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu bổ sung quy định nêu trên, đồng thời có cơ chế chính sách ưu đãi đối với nhà thầu đã tham gia các dự án trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia mà kết quả thực hiện hợp đồng tốt, vượt tiến độ”, lãnh đạo Bộ GTVT cho biết.

Bên cạnh đó, các nhà thầu, doanh nghiệp cũng phải chủ động tìm kiếm, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, có chiến lược, kế hoạch đầu tư, mua sắm, huy động thiết bị chủ yếu phục vụ thi công trong từng giai đoạn, đặc biệt trong việc chuẩn bị các điều kiện, nguồn lực nhân sự, thiết bị để tham gia thực hiện các dự án, công trình trọng điểm về đường bộ, hàng không, đường sắt tốc độ cao trong thời gian tới.

“Lãnh đạo các nhà thầu cần tích cực nghiên cứu, tham gia xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến đầu tư xây dựng, đặc biệt là các quy định pháp luật về xây dựng (về quản lý chi phí, quản lý hợp đồng… ), pháp luật về đấu thầu để đảm bảo có đầy đủ hành lang pháp lý, phù hợp thực tiễn để tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp phát triển bền vững”, lãnh đạo Bộ GTVT khuyến nghị.

Theo Bộ GTVT, việc đầu tư tuyến đường sắt tốc độ cao tạo ra thị trường xây dựng với giá trị khoảng 33,5 tỷ USD; tính cả hệ thống đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị sẽ tạo ra thị trường về xây dựng khoảng 75,6 tỷ USD, phương tiện, thiết bị khoảng 34,1 tỷ USD và hàng triệu việc làm.