Nhà giáo cần chuyển mình để không “lỗi nhịp” trong thời đại số

Nhân Ngày Nhà giáo thế giới, TS. Phạm Chiến Thắng cho rằng, điều quan trọng nhất để mỗi nhà giáo có thể thành công là lòng đam mê và sự tận tâm với nghề nghiệp. (Ảnh: NVCC)

Đó là quan điểm của TS. Phạm Chiến Thắng, Trưởng khoa Báo chí – Truyền thông, Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên nhân Ngày Nhà giáo thế giới (5/10).

Sứ mệnh của giáo viên thời số hóa

Ông có thể chia sẻ góc nhìn về vai trò của một nhà giáo trong thời đại số hóa và hội nhập quốc tế? Sứ mệnh quan trọng nhất của một người thầy là gì?

Trong thời đại số hóa và hội nhập quốc tế trên nhiều lĩnh vực hiện nay, vai trò của giáo viên đang trở nên quan trọng và đa dạng hơn. Họ không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn và cố vấn, giúp học sinh tiếp cận với thế giới, tìm hiểu về văn hóa và môi trường quốc tế để trở thành công dân toàn cầu trong tương lai.

Bên cạnh đó, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin đòi hỏi họ phải liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng số, để hướng dẫn học sinh phân biệt và sử dụng công nghệ phục vụ học tập một cách hiệu quả. Họ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục học sinh về đạo đức ứng xử trong môi trường truyền thông số, đảm bảo họ sử dụng công nghệ một cách an toàn và có trách nhiệm.

Sứ mệnh quan trọng nhất của một nhà giáo là nuôi dưỡng và phát triển con người một cách toàn diện. Điều này bao gồm việc truyền cảm hứng, tạo động lực học tập, giúp học sinh có đam mê khám phá tri thức mới và khuyến khích tinh thần ham học hỏi.

Nhà giáo cần phát triển kỹ năng sống và bồi dưỡng đạo đức cho học sinh, khuyến khích tư duy sáng tạo, phản biện, đồng thời chuẩn bị cho các em những kỹ năng cần thiết để thành công trong một thế giới không ngừng biến động. Qua đó, góp phần tạo nên những công dân toàn cầu có trách nhiệm, tự tin và sẵn sàng đối mặt với những thách thức của thời đại mới.

Theo ông, điều gì quan trọng nhất để mỗi giáo viên thành công?

Theo tôi, điều quan trọng nhất để mỗi giáo viên có thể thành công là lòng đam mê và sự tận tâm với nghề nghiệp. Khi giáo viên có đam mê, họ sẽ truyền cảm hứng cho học sinh, khơi dậy sự ham học hỏi và khát khao khám phá trong mỗi em. Sự tận tâm sẽ thúc đẩy giáo viên không ngừng cải thiện bản thân, đổi mới phương pháp giảng dạy, cập nhật kiến thức mới và sẵn sàng vượt qua thách thức để mang lại chất lượng giáo dục tốt nhất.

Ngoài ra, khả năng thấu hiểu và đồng cảm với học sinh cũng là yếu tố then chốt. Bằng cách xây dựng mối quan hệ gần gũi và tôn trọng lẫn nhau, giáo viên có thể tạo ra một môi trường học tập thân thiện, nơi học sinh cảm thấy được lắng nghe và khích lệ. Điều này giúp họ phát triển tự tin, sẵn sàng tham gia và đóng góp tích cực vào quá trình học tập.

Cuối cùng, tinh thần học tập suốt đời và kỹ năng linh hoạt trong xử lý các vấn đề sẽ giúp giáo viên thích ứng với sự thay đổi không ngừng của xã hội và công nghệ. Việc liên tục nâng cao năng lực chuyên môn, áp dụng công nghệ vào giảng dạy và đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh, giáo viên không chỉ nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn làm gương cho học sinh về tinh thần cầu tiến và đổi mới sáng tạo.

Thay đổi để phù hợp với thời đại

Trong bối cảnh xã hội ngày nay, vai trò của giáo viên có những thay đổi như thế nào? Làm sao để giáo viên có thể thích ứng với những thay đổi đó?

Vai trò của giáo viên trong xã hội ngày nay đã mở rộng và thay đổi để phù hợp với những yêu cầu mới của thời đại. Trước đây, giáo viên là nguồn cung cấp kiến thức chính cho học sinh. Hiện nay, với sự phát triển của internet và công nghệ thông tin, học sinh có thể tự tiếp cận một lượng lớn thông tin một cách dễ dàng. Do đó, giáo viên cần chuyển sang vai trò hướng dẫn, giúp học sinh biết cách tìm kiếm, đánh giá và áp dụng công nghệ thông tin phục vụ việc học một cách hiệu quả.

Ngoài kiến thức học thuật, giáo viên cũng cần giúp học sinh phát triển các kỹ năng như tư duy phản biện, sáng tạo, giải quyết vấn đề, kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm. Đây là những kỹ năng quan trọng để học sinh thích nghi và thành công trong một thế giới không ngừng thay đổi. Bên cạnh đó, mỗi học sinh đều có nhu cầu, sở thích và khả năng học tập riêng. Giáo viên cần áp dụng các phương pháp giảng dạy linh hoạt, cá nhân hóa để hỗ trợ tối đa sự phát triển của từng em.

Để thích ứng với những thay đổi này, giáo viên cần không ngừng học hỏi, linh hoạt trong phương pháp giảng dạy và tận dụng công nghệ. Giáo viên cần liên tục cập nhật kiến thức mới, tham gia các khóa đào tạo, hội thảo và chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp để nâng cao năng lực giảng dạy. Tìm hiểu và triển khai các phương pháp như giảng dạy phân hóa và sử dụng các công cụ đánh giá đa dạng để đáp ứng nhu cầu của học sinh.

Ngoài ra, giáo viên cũng cần biết lắng nghe ý kiến, quan tâm đến cảm xúc và khuyến khích sự tham gia của học sinh trong quá trình học tập. Điều này giúp xây dựng mối quan hệ thân thiện và thúc đẩy động lực học tập. Tạo điều kiện cho học sinh đặt câu hỏi, thảo luận và thể hiện ý tưởng một cách tự do. Khích lệ họ giải quyết vấn đề theo cách sáng tạo và độc lập.

Cô Vũ Minh Hiền bên các em học sinh Trường Tiểu học Kim Giang (Thanh Xuân, Hà Nội) trong ngày khai giảng. (Ảnh: Minh Hiền)

Có giải pháp bền vững nào để mỗi nhà giáo có thể tận hiến, thưa ông?

Để mỗi nhà giáo có thể cống hiến nhiều hơn cho sự nghiệp giáo dục, cần có những giải pháp bền vững nhằm hỗ trợ và thúc đẩy họ trong công việc. Những giải pháp này bao gồm đầu tư vào đào tạo và phát triển chuyên môn, cải thiện điều kiện làm việc và chế độ đãi ngộ, tạo cơ hội thăng tiến và phát triển sự nghiệp. Ngoài ra, cần tăng cường hỗ trợ về tài nguyên và công nghệ, khuyến khích hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa các giáo viên, cũng như hỗ trợ về sức khỏe và tinh thần.

Việc tạo điều kiện cho giáo viên tham gia vào quá trình ra quyết định tại cơ quan, kết nối với xã hội và phụ huynh, ứng dụng công nghệ trong giảng dạy và xây dựng văn hóa tôn trọng nghề giáo cũng là những yếu tố quan trọng.

Bên cạnh những nỗ lực của bản thân giáo viên, sự hỗ trợ toàn diện từ Chính phủ, nhà trường, cộng đồng xã hội sẽ tạo ra môi trường làm việc thuận lợi, cung cấp cơ hội phát triển và ghi nhận những đóng góp của họ. Từ đó, giáo viên sẽ được khích lệ và có động lực để nỗ lực hơn nữa trong công việc. Những giải pháp bền vững này không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục mà còn góp phần xây dựng một xã hội phát triển và văn minh.

Ông có lời khuyên, chia sẻ nào dành cho các thế hệ giáo viên trẻ, đặc biệt là trong bối cảnh giáo dục thay đổi cũng như Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phát triển?

Trong thời đại mà công nghệ và Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cách sống và học tập, giáo viên trẻ cần linh hoạt thích ứng và nắm bắt cơ hội để phát triển. Họ cần học cách chấp nhận, tận dụng công nghệ, đặc biệt là AI trong các hoạt động nghiên cứu và giảng dạy.

Giáo viên nên học hỏi và sử dụng AI để hỗ trợ quá trình lên lớp, tích hợp công nghệ vào bài giảng và giữ vai trò người hướng dẫn để giúp học sinh phát triển tư duy phản biện đối với kiến thức và công nghệ mới. Đồng thời, chú trọng vào việc bồi dưỡng phát triển kỹ năng mềm và lan tỏa các giá trị nhân văn, bao gồm xây dựng mối quan hệ tốt với học sinh, khuyến khích tư duy sáng tạo và giáo dục về đạo đức ứng xử trong thời đại số hóa.

Ngoài ra, giáo viên trẻ cũng nên kiên trì với mục tiêu học tập suốt đời và linh hoạt thích ứng với những thay đổi, tập trung vào những giá trị cốt lõi của nghề giáo như đam mê và tận tâm, đặt học sinh làm trung tâm và giữ gìn đạo đức nghề nghiệp. Hợp tác, chia sẻ và học tập kinh nghiệm từ đồng nghiệp trong và ngoài nước để mở rộng kiến thức để phát triển bản thân và thích ứng trong thời đại mới.

Cần sự nỗ lực từ nhiều phía

Đâu là những điểm mạnh và điểm yếu của hệ thống giáo dục Việt Nam so với các nước phát triển?

Điểm mạnh của hệ thống giáo dục Việt Nam so với các nước phát triển đó là tinh thần hiếu học, tôn sư trọng đạo. Người Việt Nam có truyền thống coi trọng việc học, gia đình và xã hội đều khuyến khích con em theo đuổi tri thức. Điều này tạo nên động lực mạnh mẽ cho học sinh và sinh viên trong việc học tập.

Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục Việt Nam chú trọng vào việc trang bị kiến thức cơ bản trên nhiều lĩnh vực như Toán học, Văn học và khoa học cơ bản khác. Do đó, học sinh thường có nền tảng tốt trong các môn học này so với một số nước phát triển.

Tuy nhiên, giáo dục Việt Nam vẫn còn tình trạng nặng về lý thuyết, ít khuyến khích tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng thực hành. Điều này khiến nhiều em học sinh thiếu kỹ năng ứng dụng kiến thức vào thực tế. Ngoài ra, so với các nước phát triển, nhiều trường học ở Việt Nam còn thiếu thốn về cơ sở vật chất, trang thiết bị và tài liệu học tập hiện đại, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và học tập.

Học sinh Việt Nam vẫn còn thiếu kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm và ngoại ngữ so với học sinh ở các nước phát triển, ảnh hưởng đến khả năng hội nhập quốc tế.

Ông có những gợi ý nào để nâng cao chất lượng giáo dục nước nhà?

Việc nâng cao chất lượng giáo dục nước nhà đòi hỏi một chiến lược toàn diện và sự nỗ lực từ nhiều phía như Chính phủ, nhà trường, giáo viên, học sinh và gia đình. Trong đó, chuyển đổi dần từ phương pháp giảng dạy truyền thống sang phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, khuyến khích tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề.

Đồng thời, nâng cấp cơ sở hạ tầng trường học, trang bị thiết bị dạy học hiện đại, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và vùng khó khăn. Khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong giáo dục để tạo ra môi trường học tập đa dạng và phong phú. Mở rộng hợp tác với các nước phát triển trong lĩnh vực giáo dục để học hỏi kinh nghiệm, tiếp nhận công nghệ và phương pháp giảng dạy tiên tiến.

Quan trọng hơn cả đó là tăng cường đào tạo chuyên môn và kỹ năng giảng dạy cho giáo viên, bao gồm cả kỹ năng sử dụng công nghệ và ngoại ngữ; cải thiện chế độ đãi ngộ để thu hút và giữ chân giáo viên giỏi.

Xin cảm ơn ông!