Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường: Cần đánh giá đầy đủ tác động chính sách

21/09/2024 08:45

Toàn cảnh Hội thảo góp ý dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). (Nguồn: MPI)

(PLVN) – Chưa có cơ sở cho rằng việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với nước giải khát có đường (NGKCĐ) sẽ đặt được mục tiêu hạn chế tiêu dùng, tuy nhiên, chính sách này được cho là “lợi bất cập hại”, cần có sự đánh giá tác động một cách đầy đủ.

Có bảo vệ được sức khỏe người dân?

Tại Hội thảo góp ý dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) do Hiệp hội Doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài (VAFIE) phối hợp với Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức sáng 20/09, nguyên Cục trưởng Cục Thuế DN lớn (Tổng cục Thuế) Nguyễn Văn Phụng nhắc lại 4 mục tiêu của việc áp thuế TTĐB đối với mặt hàng NGKCĐ, trong đó mục tiêu đầu tiên là nhằm thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe Nhân dân, hạn chế tiêu dùng đối với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe cộng đồng, trẻ em.

Tuy nhiên, ông Phụng cho rằng các số liệu mà Ban soạn thảo đưa là thiếu thuyết phục. “Liệu áp thuế TTĐB lên NGKCĐ có hiệu quả trong bối cảnh có nhiều thực phẩm có chứa đường và có lượng calo cao khác cũng đang tồn tại trên thị trường. Nếu đánh thuế TTĐB đối với chỉ mỗi NGKCĐ thì người tiêu dùng (NTD) vẫn có thể chuyển đổi sang các thực phẩm thay thế khác mà những thực phẩm thay thế này cũng có thể là nguyên nhân của các bệnh không lây nhiễm? – ông Phụng băn khoăn.

Đồng thời quả quyết: “Công cụ thuế trong trường hợp này khó mà thay đổi hành vi NTD, thậm chí còn có thể tạo điều kiện cho các hàng hóa buôn lậu, các thực phẩm đường phố không được kiểm soát về chất lượng và khó khả thi trong việc quản lý thu thuế…”.

PGS. TS Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Việt Nam cũng cho rằng có nhiều nguyên nhân gây ra thừa cân, béo phì. Vì vậy, nếu chỉ giảm tiêu thụ NGKCĐ thì không giải quyết thừa cân, béo phì và các bệnh không lây nhiễm.

“Sức khỏe” doanh nghiệp đang bị đe dọa

Kết quả nghiên cứu mới nhất của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế TW (CIEM) cho thấy, việc bổ sung thuế TTĐB 10% đối với NGKCĐ trên 5g/ml theo dự thảo sẽ làm tác động tiêu cực đến 9 ngành giải khát và 24 ngành liên quan trong chuỗi giá trị, làm thiệt hại khoảng gần 28 nghìn tỷ đồng (tương đương 0,5% GDP năm 2022), làm giảm thuế gián thu 5,4 nghìn tỷ đồng/năm và giảm thuế trực thu 3,2 nghìn tỷ đồng/năm do tiêu thụ và sản xuất NGKCĐ sẽ có xu hướng giảm.

Theo TS. Cấn Văn Lực và Nhóm chuyên gia Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, đây là những con số rất đáng lưu ý. “NGKCĐ chỉ là 1 trong 9 nguyên nhân gây béo phì, trong khi việc đánh thuế đã bảo đảm công bằng, thực thi và hiệu quả? Ban soạn thảo cần cân nhắc kỹ việc bổ sung thuế TTĐB đối với NGKCĐ trên 5g/ml…”, Chuyên gia đề nghị.

TS. Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Thường trực VAFIE băn khoăn, trong khi mục đích của việc đánh thuế TTĐB đối với NGKCĐ là bảo vệ sức khỏe Nhân dân, không đủ sức thuyết phục thì sức khỏe DN bị đe dọa đang là hiện hữu.

Chủ tịch VAFIE, TSKH Nguyễn Mại quả quyết: “Việc tăng thuế TTĐB thời điểm hiện tại sẽ tăng thêm gánh nặng cho DN, buộc DN phải thu hẹp hoạt động sản xuất kinh doanh, gián tiếp ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước cũng như cân đối ngân sách của các địa phương…

Ông Lương Xuân Dũng, Chánh Văn phòng Hiệp hội Rượu bia và Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, kể từ khi đại dịch COVID-19, lợi nhuận toàn ngành đã giảm tới 67%, trong đó mức giảm nghiêm trọng nhất ở khối DN nhỏ và vừa, nhiều DN phải đối mặt với nguy cơ phá sản.

Việc đánh thuế TTĐB đối với NGKCĐ ảnh hưởng không nhỏ đến sự phục hồi của các DN trong ngành, đặc biệt trong bối cảnh giá thành các nguyên liệu gia tăng và NTD thắt chặt chi tiêu, DN cũng đồng thời chịu nhiều sức ép từ các nghĩa vụ tài chính phát sinh và các tác động ngoại cảnh như cơn bão YAGI vừa qua.

“Việc đánh thuế TTĐB đối với NGKCĐ chắc chắn không mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách, tuy nhiên lại có thể có tác động lớn đối với các DN, nhất là những DN vừa và nhỏ không có tiềm lực tài chính dồi dào. Vì vậy, nếu có tính đến thời gian cần thiết để các DN chuẩn bị thì nên có quy định lộ trình, ví dụ đến năm 2030 Việt Nam mới áp thuế TTĐB đối với mặt hàng nước ngọt này…” – nguyên Cục trưởng Cục Thuế DN lớn Nguyễn Văn Phụng đề nghị.

“Trong quá trình lấy ý kiến các DN, VCCI nhận thấy, cộng đồng DN rất ủng hộ chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước và kỳ vọng thuế TTĐB sẽ góp phần bảo đảm được một môi trường kinh doanh ổn định, công bằng, thuận lợi, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và DN (trong đó gồm cả người lao động).

Để đạt được những kỳ vọng đó, các quy định mới cần có căn cứ pháp lý, căn cứ thực tiễn và khoa học, chứng minh được sự hài hòa tốt nhất lợi ích của tất cả các bên, dựa trên nghiên cứu và đánh giá tác động một cách thấu đáo, có phân tích đầy đủ các ưu điểm, nhược điểm của từng phương án, có học tập và phân tích, chọn lọc kinh nghiệm tốt từ quốc tế để áp dụng phù hợp với Việt Nam. Chính sách mới được ban hành cần phải dựa trên đánh giá tác động kỹ lưỡng về hiệu quả và chi phí của từng giải pháp đối với kinh tế, xã hội, môi trường kinh doanh và sự tồn tại, phát triển của các ngành liên quan.

Việc bổ sung đối tượng chịu thuế mới sẽ có tác động rất lớn và rất nghiêm trọng tới sự phát triển của DN ngành hàng này. VCCI cho rằng chính sách này cần được cân nhắc hết sức kỹ lưỡng…” – bà Phan Minh Thủy – Trưởng phòng, Ban Pháp chế VCCI.