Nên miễn, giảm thuế để khuyến khích huy động nguồn lực cho phát triển văn hóa

Theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, dự án Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) (sửa đổi) tiếp tục được Quốc hội thảo luận, xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 8. 

Tại hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 6, các đại biểu Quốc hội đã tập trung đóng góp ý kiến vào các nội dung: Mức thuế suất 5%; miễn, giảm thuế để khuyến khích lĩnh vực văn hóa phát triển; trách nhiệm của người nộp thuế và cơ quan thuế trong hoàn thuế GTGT và một số vấn đề liên quan khác…

Hai quan điểm liên quan đến đánh thuế VAT 5% với phân bón

Liên quan quy định chuyển phân bón, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp, tàu khai thác thủy sản từ diện không chịu thuế sang diện chịu thuế suất 5%, đại biểu Quốc hội Mai Văn Hải (đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa) đề nghị giữ mặt hàng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp, tàu khai thác thủy sản thuộc diện không chịu thuế GTGT như quy định hiện hành.

Theo đại biểu, thuế GTGT là thuế gián thu, người chịu thuế GTGT là người tiêu dùng cuối cùng. Việc chuyển phân bón, thuốc bảo vệ thực vật sang chịu thuế suất 5% làm người nông dân phải chịu tác động lớn do giá các mặt hàng này sẽ tăng khi Thuế GTGT (sửa đổi) có hiệu lực, dẫn đến tăng giá thành sản phẩm nông nghiệp.

Đại biểu Mai Văn Hải cũng cho rằng, hiện nay, vấn đề cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp ở nhiều nơi còn rất yếu nên để lĩnh vực này phát triển thì không nên áp thuế đối với việc mua bán máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ sản xuất nông nghiệp, tàu khai thác thủy sản.

Liên quan đến nội dung trên, đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (Phó Trưởng Đoàn chuyên trách đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đắk Nông) cho rằng, nếu giữ quy định của luật hiện hành thì doanh nghiệp sản xuất phân bón không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào. Khoản thuế này được tính vào chi phí sản xuất nên sẽ làm tăng giá sản phẩm, từ đó làm giảm tính cạnh tranh so với các sản phẩm nhập khẩu. Còn nếu đưa mặt hàng phân bón vào diện chịu thuế GTGT với mức thuế suất 5%, sẽ xử lý được các bất cập liên quan đến hoàn thuế GTGT đầu vào của doanh nghiệp, tuy nhiên, chắc chắn là khi tăng giá phân bón thì sẽ tác động đến sản xuất nông nghiệp và đời sống của người nông dân.

Đại biểu cho rằng, theo báo cáo tiếp thu, giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước báo cáo sẽ giảm giá nhưng theo quy luật vận hành theo kinh tế thị trường, việc này cũng không thể đảm bảo có diễn ra hay không, vì Nhà nước cũng không thể bắt buộc doanh nghiệp giảm giá bán phân bón.

Theo đại biểu Dương Khắc Mai, nên chọn phương án là giữ như quy định hiện hành – mặt hàng phân bón không chịu thuế GTGT. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Trường Giang thì phân tích, VAT là thuế gián thu, đánh trực tiếp vào người tiêu dùng. Nếu cho rằng áp thuế để giảm giá bán là không thuyết phục và giá thành và giá bán là khác nhau. Có thể giá bán dưới giá thành, nhưng trong bối cảnh nền kinh tế thị trường, điều quan trọng là phải phù hợp với quốc tế.

Theo đánh giá của cơ quan soạn thảo, nếu áp thuế VAT 5% như dự thảo thì tới đây sẽ thu được khoảng 5.700 tỷ đồng; sau khi khấu trừ khoảng 1.500 tỷ, Nhà nước thu được khoảng 4.200 tỷ đồng, nhưng theo đại biểu, các chuyên gia kinh tế nói không phải ngân sách thu được số tiền như thế. 

Từ đó, đại biểu Nguyễn Trường Giang đề xuất, cần đánh giá chính xác nhất về việc nếu đánh thuế VAT 5% thì doanh nghiệp được hoàn lại bao nhiêu, ngân sách thu được bao nhiêu, người dân bị ảnh hưởng bao nhiêu.

Tiếp tục hoàn thiện Dự án Luật

Đóng góp ý kiến về việc miễn, giảm thuế để khuyến khích lĩnh vực văn hóa phát triển, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn (đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) cho rằng, chính sách thuế nói chung, thuế GTGT nói riêng có ý nghĩa rất lớn đối với sự phát triển văn hóa. Thậm chí ở một số quốc gia trên thế giới, dù không có Bộ Văn hóa nhưng chỉ bằng chính sách động viên, khuyến khích như miễn, giảm thuế mà lĩnh vực văn hoá, nghệ thuật của họ đã rất phát triển.

Đại biểu cho rằng, ở nước ta, qua nhiều nghiên cứu, hội nghị, hội thảo, chúng ta đều thấy điểm nghẽn về thuế trong hỗ trợ, huy động nguồn lực cho phát triển văn hoá. Vì vậy, miễn, giảm thuế (hoặc ít nhất là giữ nguyên mức thuế) chính là giải pháp cụ thể, thiết thực và thành tâm mà chúng ta có thể làm để phát triển văn hoá, từ đó tạo điều kiện chấn hưng đạo đức xã hội, phát triển bền vững đất nước từ văn hoá.

Theo đại biểu Bùi Hoài Sơn, mặc dù dự thảo Luật Thuế GTGT (sửa đổi) lần này đã có một số những chỉnh lý, sửa đổi những vẫn còn có một số bất cập. Trong đó, ở khoản 12, Điều 5, nguồn vốn do Nhân dân đóng góp, viện trợ nhân đạo cho cơ sở văn hoá vẫn phải chịu thuế. Như vậy là không khuyến khích được sự đóng góp của các nguồn hỗ trợ cho phát triển văn hóa ở cơ sở. Do đó, Ban soạn thảo Dự án Luật nên nghiên cứu kỹ lưỡng về nội dung này.

Đồng thời, tại điểm e, khoản 26, Điều 5, việc tạo điều kiện cho các nhà sưu tập, cá nhân mua cổ vật Việt Nam từ nước ngoài về, từ đó chứng minh chủ quyền quốc gia về văn hoá, lịch sử, lưu giữ giá trị văn hoá, lịch sử dân tộc là nên khuyến khích. Vì vậy nên miễn thuế nhập khẩu cho cá nhân. Chỉ đánh thuế khi họ mua bán cổ vật không phải của Việt Nam, ở trong nước hoặc xuất khẩu.

Đại biểu cũng chỉ ra, tại Điều 9, các hoạt động văn hoá, triển lãm, thể dục, thể thao, biểu diễn nghệ thuật, sản xuất phim, nhập khẩu, phát hành phim và chiếu phim vốn đã được hưởng thuế suất 5% theo luật thuế hiện hành. Đây là những lĩnh vực giúp nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, xứng đáng được hưởng ưu đãi thuế, tuy nhiên, sau nhiều nghị quyết của Đảng, chính sách của Nhà nước, ý kiến của các lãnh đạo Đảng và Nhà nước là cần ưu tiên phát triển văn hoá, chúng ta lại thực hiện bằng cách ngược lại là tăng thuế lên 10%. Vì thế, đại biểu Bùi Hoài Sơn đề nghị Ban soạn thảo dự án Luật Thuế GTGT (sửa đổi) xem xét lại nội dung này.

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Chính phủ chỉ đạo cơ quan chủ trì thẩm tra, soạn thảo và cơ quan liên quan nghiêm túc tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội, các cơ quan, tổ chức nhằm tiếp tục hoàn chỉnh dự án Luật theo đúng quy định để trình Quốc hội thảo luận, xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 8.