Những năm tháng hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Quảng Châu, Trung Quốc

Tranh vẽ ‘Nguyễn Ái Quốc giảng bài tại lớp huấn luyện cán bộ cách mạng Việt Nam tại Quảng Châu, Trung Quốc’.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, là người bạn cũ được nhân dân Trung Quốc vô cùng kính trọng. Tình hình cách mạng dâng cao ở Quảng Châu vào đầu thế kỷ 20 đã thu hút nhiều người Việt Nam yêu nước đến Quảng Châu và nơi đây đã trở thành căn cứ hải ngoại quan trọng của các nhà cách mạng Việt Nam.

Nơi nuôi dưỡng lý tưởng cách mạng

Tháng 11/1924, đồng chí Hồ Chí Minh được Quốc tế Cộng sản phái cử từ Moscow (Liên Xô) đến Quảng Châu (Trung Quốc) với bí danh, bút danh Lý Thụy, làm phiên dịch cho cố vấn Liên Xô Borodin. Tại Quảng Châu, đồng chí Hồ Chí Minh với sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đã đạt được kết quả trong việc tổ chức lực lượng cách mạng Việt Nam và đào tạo cán bộ Việt Nam.

Trước khi đồng chí Hồ Chí Minh đến Quảng Châu, các nhà cách mạng Việt Nam ở Quảng Châu đã thành lập tổ chức cách mạng Tâm Tâm Xã. Tuy nhiên, do thiếu sự hướng dẫn lý luận đúng đắn, một số thành viên của nhóm chủ trương dùng biện pháp ám sát để chống Pháp, cứu nước. Tháng 6/1924, một thành viên của tổ chức này là đồng chí Phạm Hồng Thái đã thất bại trong việc ám sát Toàn quyền Pháp tại Việt Nam tại Sa Diện, Quảng Châu và hy sinh ở sông Châu Giang.

Sau khi đồng chí Hồ Chí Minh đến Quảng Châu, Người đã truyền bá học thuyết Mác – Lênin về phong trào giải phóng dân tộc. Tháng 6/1925, đồng chí Hồ Chí Minh thành lập Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội dựa trên tổ chức Tâm Tâm Xã. Đây là tổ chức cách mạng đầu tiên ở Việt Nam được dẫn dắt bởi lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trụ sở của Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội đặt tại số 13 và số 13-1 (tức số 248 và 250 ngày nay) đường Văn Minh. Từ đầu năm 1925 đến tháng 4/1927, nơi đây trở thành trung tâm chỉ huy của cách mạng Việt Nam ở nước ngoài.

Trụ sở của Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội đặt tại số 13 và số 13-1 (tức số 248 và 250 ngày nay) đường Văn Minh.

Để quảng bá rộng rãi hơn về cách mạng Việt Nam, tháng 6/1926, đồng chí Hồ Chí Minh đã thành lập tờ báo khổ nhỏ Việt Nam – tờ “Thanh niên” tại Quảng Châu. Đây là tờ báo đầu tiên ở Việt Nam truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin. Tờ “Thanh niên” được xuất bản mỗi tuần một lần. Từ ngày 21/6/1925 đến ngày 17/4/1927, có tổng cộng 88 số báo được xuất bản.

Một phần số báo trên được bí mật vận chuyển về Việt Nam với sự giúp đỡ của Hội Thủy thủ do Đảng Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo. Tờ báo đã đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin và vận động nhân dân Việt Nam thực hiện cuộc đấu tranh chống Pháp.

“Dường kách mệnh” (Đường cách mạng) là tập hợp các bài giảng của đồng chí Hồ Chí Minh tại các lớp đào tạo cán bộ của Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội. (Nguồn: TTXVN)

Việc thành lập Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội và hoạt động cách mạng của đồng chí Hồ Chí Minh tại Quảng Châu đã thu hút đông đảo thanh niên cách mạng Việt Nam. Nhiều thanh niên Việt Nam yêu nước đã vượt qua cản trở của thực dân Pháp đến Quảng Châu.

Để bồi dưỡng cán bộ cách mạng Việt Nam, từ cuối năm 1925 đến đầu năm 1927, đồng chí Hồ Chí Minh đã tổ chức liên tiếp 3 đợt huấn luyện chính trị cho thanh niên Việt Nam tại Quảng Châu. Đợt đầu tiên tổ chức vào cuối năm 1925, có 10 người tham gia. Đợt thứ hai được tổ chức vào tháng 9/1926, có 15 người tham gia. Đợt thứ ba bắt đầu vào cuối năm 1926 và kết thúc vào tháng 2/1927, với 50 người tham gia.

Hai đợt đầu tổ chức tại trụ sở Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội trên đường Văn Minh. Do đợt 3 số lượng học sinh đông nên đổi địa điểm sang nhà số 5 và 7 phố Nhân Hưng, đại lộ Đông Cao.

Đồng chí Hồ Chí Minh rất coi trọng công tác huấn luyện, trực tiếp giảng dạy và biên soạn bài giảng cẩn thận. Đầu năm 1927, đồng chí đã biên soạn các bài giảng của các lớp huấn luyện thành một tuyển tập có tựa đề “Đường kách mệnh”, tác phẩm Mác – Lênin đầu tiên của Việt Nam, in tại Quảng Châu. Cuốn sách kết hợp những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin với thực tiễn cách mạng Việt Nam, chỉ đạo tư tưởng quan trọng cho phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam.

“Chung lý tưởng, chung niềm tin”

Tại Cuộc gặp gỡ hữu nghị với nhân sĩ và thế hệ trẻ hai nước trong chuyến thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam vào tháng 12/2023, Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã phát biểu: “Nhìn lại quá khứ, chúng ta có chung mục tiêu và giúp đỡ lẫn nhau. Từ thời hiện đại đến nay, hai đảng, hai dân tộc Trung Quốc và Việt Nam đã luôn kiên trì chung lý tưởng, chung niềm tin, hỗ trợ nhau vượt qua mọi khó khăn trong quá trình đấu tranh giành độc lập dân tộc và giải phóng dân tộc”.

Điều này đã được thể hiện rõ khi công tác thành lập các tổ chức cách mạng và đào tạo cán bộ cách mạng ở Quảng Châu của Hồ Chí Minh đã nhận được sự ủng hộ, giúp đỡ của các tổ chức Đảng Cộng sản Trung Quốc ở Quảng Đông. Quận ủy Quảng Đông Đảng Cộng sản Trung Quốc đã giúp đỡ đồng chí Hồ Chí Minh lựa chọn địa điểm đặt trụ sở và các lớp đào tạo của Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội.

Trong buổi khai mạc lớp huấn luyện, các đồng chí Chu Ân Lai, Lưu Thiếu Kỳ, Trần Diên Niên, Trương Thái Lôi, Bành Bái, Lý Phúc Xuân và một số đồng chí lãnh đạo các cuộc đình công cấp tỉnh và Hong Kong đã được mời giảng bài trong lớp huấn luyện.

Các bài giảng của đồng chí Hồ Chí Minh cũng được in với sự giúp đỡ của các nhóm cách mạng do Đảng Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo. Hội thảo Phong trào nông dân toàn quốc được tổ chức tại Quảng Châu vào thời điểm đó đã mời các học viên của lớp đào tạo đến tham dự lớp học.

Hội Nông dân tỉnh Quảng Đông, tọa lạc trên đại lộ Đông Cao, thường xuyên được đồng chí Hồ Chí Minh đến thăm và giới thiệu những tình huống liên quan để đồng chí Hồ Chí Minh định kỳ gửi báo cáo đến Hội Nông dân Quốc tế và viết bài đăng trên báo và tạp chí.

Khi đó, Hội Nông dân tỉnh Quảng Đông thường tổ chức họp, mời người phụ trách Huyện ủy Quảng Đông, Đảng Cộng sản Trung Quốc và các cố vấn Liên Xô đến báo cáo. Các sinh viên Khóa Đào tạo chính trị thanh niên Việt Nam cũng được mời tham gia các buổi hội thảo này.

Khi lớp đào tạo bước vào giai đoạn 2, số lượng học viên đông và khó nấu ăn nên Học viện Phong trào nông dân đã mời học viên Việt Nam đến dùng bữa. Một phần kinh phí cần thiết để mở các lớp đào tạo do Quận ủy Quảng Đông của Đảng Cộng sản Trung Quốc cung cấp.

Sau khi thành lập Học viện Quân sự Hoàng Phố, đồng chí Chu Ân Lai kiêm nhiệm chức Vụ trưởng Cục Chính trị, đồng chí Diệp Kiến Anh giữ chức Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục. Nhân dịp đó, một số thanh niên cách mạng Việt Nam đã được đưa vào học tại Học viện Quân sự Hoàng Phố.

Mùa Hè năm 1926, Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội đã đưa 8 con liệt sĩ chống Pháp của Việt Nam từ 11-16 tuổi về Quảng Châu. Sau khi đồng chí Hồ Chí Minh liên hệ với Quận ủy Quảng Đông, Đảng Cộng sản Trung Quốc, các cháu được học miễn phí tại trường tiểu học và trung học trực thuộc Đại học Quốc gia Tôn Trung Sơn (trước đây là Đại học Quốc gia Quảng Đông).

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm Trung Quốc tháng 7/1955.

Tình hữu nghị cách mạng

Tại Quảng Châu, đồng chí Hồ Chí Minh đã thiết lập tình hữu nghị cách mạng với những người Cộng sản Trung Quốc. Các đồng chí như Chu Ân Lai, Lý Phúc Xuân, Thái Sướng, Trần Diên Niên và Trương Thái Lôi đều là bạn cũ. Sau khi đến Quảng Châu, họ cùng nhau hoạt động cách mạng, mối quan hệ của họ ngày càng trở nên sâu sắc hơn.

Nhờ sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, công tác đào tạo cán bộ trẻ Việt Nam tại Quảng Châu của Hồ Chí Minh được thực hiện thuận lợi. Một số lượng lớn thanh niên trụ cột đã trở về Việt Nam, tuyên truyền chủ nghĩa Mác – Lênin ở nhiều nơi, thành lập các tổ chức cộng sản, vận động quần chúng, phát động cuộc kháng chiến chống Pháp, đưa phong trào giải phóng dân tộc ở Việt Nam vào cục diện mới.

Tại Quảng Châu, Hồ Chí Minh và các đồng chí đã nhiệt tình cống hiến hết mình cho “dòng nước cách mạng vĩ đại” do Đảng Cộng sản Trung Quốc lãnh đạo, sát cánh chiến đấu cùng nhân dân Trung Quốc.

Tháng 6/1925, một cuộc tổng đình công nổ ra ở tỉnh Quảng Đông và Hong Kong. Ủy ban đình công tỉnh Quảng Đông và Hong Kong ra thông báo tuyển thành viên tổ diễn thuyết. Tháng 7/1925, các nhà cách mạng từ Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên, Ấn Độ, Myanmar, Indonesia và các nước khác đã thành lập Liên đoàn các dân tộc bị áp bức tại Quảng Châu. Đồng chí Hồ Chí Minh, với bút danh Lý Thụy, đã tham gia công tác chuẩn bị, giữ chức Ủy viên Ban Tài chính, Trưởng chi bộ An Nam.

Tháng 1/1926, Đại hội toàn quốc lần thứ hai của Quốc dân đảng được tổ chức tại Quảng Châu. Đồng chí Hồ Chí Minh đã gửi thư đến Chủ tịch Hội nghị, yêu cầu được phát biểu về tình hình Việt Nam bị đế quốc áp bức để tham khảo khi Hội nghị bàn về viện trợ cho phong trào giải phóng dân tộc bị áp bức.

Ngày 14/1/1926, đồng chí Hồ Chí Minh có bài phát biểu bằng tiếng Pháp tại cuộc họp với bút danh Vương Đạt Nhân, được đồng chí Lý Phúc Xuân dịch.

Tháng 4/1927, Cách mạng Quảng Châu thất bại.

Tháng 5/1927, Đồng chí Hồ Chí Minh rời Quảng Châu đi Moscow.

Ngày 11/12/1927, cuộc nổi dậy Quảng Châu nổ ra, hàng chục nhà cách mạng Việt Nam, trong đó có Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Sơn, Trương Vận Linh, Lý Thiết Hùng, Phùng Chí Kiến, Hồng Hồng… đã sát cánh chiến đấu cùng các đồng chí Trung Quốc.

Sau khi Cách mạng Trung Quốc thất bại, trụ sở của Việt Nam thanh niên cách mạng Đồng chí Hội chuyển đến Hong Kong và nối lại quan hệ với Quốc tế Cộng sản, với sự giúp đỡ của Tỉnh ủy Quảng Đông của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Tháng 12/1929, đồng chí Hồ Chí Minh sang Hong Kong, triệu tập Đại hội thống nhất 3 tổ chức cộng sản ở Việt Nam.

Ngày 3/2/1930, “Hội nghị thống nhất” được tổ chức tại Tống Vương Đài ở Cửu Long, Hong Kong, tuyên bố thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (đổi tên thành Đảng Cộng sản Đông Dương vào tháng 10/1930, thành Đảng Lao động Việt Nam vào tháng 2/1951 và Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 12/1976).

Tranh vẽ “Hội nghị thống nhất” được tổ chức tại Tống Vương Đài ở Cửu Long, Hong Kong ngày 3/2/1930, tuyên bố thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam.