200 năm kênh Vĩnh Tế

Ngày 14.11 tại TP.Châu Đốc, UBND tỉnh An Giang phối hợp với Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học quốc gia “200 năm kênh Vĩnh Tế – Giá trị lịch sử và tầm nhìn tương lai”. Hội thảo có sự tham gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà nghiên cứu lịch sử trên cả nước và lãnh đạo các cấp của tỉnh An Giang.

Kênh đào chiến lược, mang lại lợi ích nhiều mặt

Tại hội thảo, ông Lê Hồng Quang, Bí thư Tỉnh ủy An Giang cho biết, theo sử liệu triều Nguyễn, 200 năm trước, vua Gia Long có chiếu dụ về việc hoàn thành kênh đào Vĩnh Tế. Đây là công trình quy mô nhất thời bấy giờ với chiều dài 91 km, rộng 30 m, sâu 2,55 m, được thi công bằng sức người, trong thời gian 5 năm. 

Công trình kênh đào Vĩnh Tế là minh chứng cho sự sáng suốt, tài tình của các bậc tiền nhân trong chinh phục thiên nhiên, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc khẳng định chủ quyền lãnh thổ, khai khẩn vùng đất phương Nam, phát triển kinh tế, bang giao và củng cố sức mạnh quốc phòng. 

“Kênh Vĩnh Tế còn khẳng định thành tích lớn lao trong sự nghiệp của danh thần Thoại Ngọc Hầu và phu nhân ông là bà Châu Thị Tế. Trải qua 2 thế kỷ, kênh Vĩnh Tế luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trên nhiều phương diện: là tuyến giao thông huyết mạch, kết nối các vùng, tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển, giao thương hàng hóa; là nguồn cung cấp nước ngọt vun đắp phù sa cho ruộng đồng cả vùng tứ giác Long Xuyên. Trên hết, kênh Vĩnh Tế đóng vai trò như một tuyến phòng thủ tự nhiên vững chắc để bảo vệ biên giới Tây Nam của Tổ quốc”, ông Lê Hồng Quang nói.

PGS-TS Trần Đức Cường, Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam cho rằng, đến nay kênh Vĩnh Tế đã mang lại nhiều thuận lợi cho nông dân đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) ở những vùng nó đi qua, giúp họ làm công tác thủy lợi phục vụ cho sản xuất nông nghiệp; tạo con đường thủy quan trọng ở các vùng; là yếu tố quan trọng góp phần bảo vệ an ninh cho Tổ quốc. Chính vì vậy, có thể nói kênh Vĩnh Tế thể hiện tầm chiến lược của các vị vua triều Nguyễn và có giá trị kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị và lịch sử đến tận ngày nay.

Phát huy kênh Vĩnh Tế trong tương lai

Theo thiếu tướng, PGS-TS Vũ Quang Đạo, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, kênh Vĩnh Tế như một chiến hào nhân tạo, dài và rộng, đủ độ sâu cần thiết ngăn chặn âm mưu và hành động xâm lấn của đối phương. Việc thiết kế và thi công tuyến kênh sát biên giới cho thấy tầm nhìn vượt thời đại của vua quan nhà Nguyễn lúc đó, để lại cho chúng ta hôm nay một chiến lũy hiên ngang mà thơ mộng nơi biên cương.

Trong khi đó, PGS-TS Nguyễn Đình Lê cho biết, việc phát huy tiềm năng kênh Vĩnh Tế một cách khoa học sẽ khắc phục được một số khó khăn do thiên tai, nhất là tình trạng biến đổi khí hậu và hiện tượng xâm nhập mặn ngày càng sâu vào nội đồng ở ĐBSCL.

Theo TS Ngô Quang Láng, Phó chủ tịch Thường trực Hội Khoa học lịch sử tỉnh An Giang, suốt 200 năm qua (1824-2024) kênh Vĩnh Tế luôn là biểu tượng hào hùng ở ĐBSCL về thời mở đất, lập làng gắn liền với công lao xương máu của tiền nhân trong lịch sử giữ đất, bảo vệ chủ quyền miền biên viễn Tây Nam. Đây là minh chứng thời đại, chứng kiến, ghi nhận biết bao sự kiện lịch sử đã diễn ra, từ đưa dòng nước ngọt từ sông Hậu ra biển Tây để tạo nên những cánh đồng phì nhiêu với các làng mạc, đô thị trù phú cho đến những chiến công hiển hách…

Hội thảo đã ghi nhận hơn 50 bài viết, tham luận của các chuyên gia và nhà khoa học tập trung làm rõ vai trò lịch sử, những đóng góp của kênh Vĩnh Tế cho sự phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ chủ quyền, giữ vững quốc phòng, an ninh ở biên giới Tây Nam của Tổ quốc.

Trình bày trực tiếp tại hội thảo, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu đã thảo luận tâm huyết để khẳng định giá trị lịch sử, vai trò kênh Vĩnh Tế cũng như đưa ra những kiến nghị, đề xuất trong việc phát huy giá trị to lớn của kênh Vĩnh Tế ở hiện tại và trong tương lai. Ông Hồ Văn Mừng, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho biết, đây là nguồn tư liệu, cơ sở khoa học quý giá giúp tỉnh An Giang trong công tác quản lý, khai thác, bảo tồn cũng như hoạch định các chính sách phát triển liên quan đến kênh Vĩnh Tế, đóng góp vào sự phát triển chung của tỉnh An Giang thời gian tới.

Lễ kỷ niệm 200 năm hoàn thành kênh Vĩnh Tế cũng được tổ chức vào tối cùng ngày.